Yere düşen yiyeceklerin beş saniyeden kısa sürede yerden kaldırılması sonucunda mikroplardan arınmış şekilde gönül rahatlığıyla yenebileceğini iddia eder bu 5 saniye kuralı. "Böyle bir şey neden ortaya atılmış?" derseniz de; aslında bu durum daha çok yere düşen yiyeceğin türüne, düşürülen yüzeyin farklılığına ve tabii ki düşüren bireyin bilinç düzeyine bağlı olarak değişiyor ve tam da bu yüzden dünya genelinde böyle bir kuraldan söz ediliyor. Zaten çıkış noktası da Amerika ülkesinde... Örnek vermem gerekirse; çocuğunuz elindeki ambalajlı bir atıştırmalığı halıya düşürdüğünde hızlıca geri alıp ağzına atabiliyor ya da bizler elimizdeki kabuklu bir kuruyemişi veya portakalı yere düşürdüğünde hızlıca alıp şöyle bir üfledikten sonra yemeye devam edebiliyoruz. İşte böyle farkına vararak ya da farkına varmadan gün içinde yaptığımız bu ve benzeri davranışlar 5 saniye kuralı kapsamında değerlendiriliyor.
İşin ilginç tarafı bu teori ile ilgili bir kaç bilimsel araştırma yapılmış. araştırmalardan biri, Jillian Clarke adlı şahıs tarafından gerçekleştirilmiş, University of illinois'da stajını yaparken. Üstelik sonunda bir de ig nobel prize almış 2004 yılında. Bulgular ne mi? Kuru zeminlere düşen yiyeceklerde kural genelde tutuyor, ama ıslak ve bol bakteri bulunduran zeminlerde bakterinin yiyeceğe bulaşma süresi 5 saniyenin çok altında. Bu da çeşitli bakterilere maruz kalmaktan ciddi gıda zehirlenmelerine uzanan farklı sonuçlar doğurabiliyor. Araştırma sonucunda çıkan önemli veriler şöyle:
- Bir gıda maddesinin ne kadar nemli ya da yapışkan bir yapıda olup olmadığı bulaş riskini etkiliyor. Örneğin bir karpuz dilimini yere düşürüp yeniden aldığınızda diğer birçok kuru gıdaya göre çok daha yüksek bir risk almış oluyorsunuz.
- Aynı şekilde düşürülen zeminin durumu da bulaş riskinin ne kadar düşük ya da yüksek olduğunu anlamanızda önemli ipuçları veriyor. Fayans, ahşap, paslanmaz çelik gibi yüzeylerde zararlı madde aktarımı yüksekken halıda görece daha az bir risk söz konusu.
- Her ne kadar gıda maddesinin yapısı ve zemin önemli olsa da araştırmaya göre bakterilerin gıda maddesine bulaşması değil 5 saniye, 1 saniyeden çok daha kısa bir sürede gerçekleşiyor.
Özellikle hijyene özellikle dikkat ettiğimiz şu zamanlarda ise bu kuralı hiçbir şekilde uygulamamak en doğrusu. Zira 5 saniye kuralı kapsamında yere düşürdüğünüz bir yiyeceği 5 saniye içinde yerden alıp öylece yemeye devam ederseniz bilimsel araştırmalara göre sizi şöyle bakteriler, virüsler ve semptomlar karşılıyor demektir:
- Norovirüs
- Salmonella
- Clostridium perfringens
- Kampilobakter
- Karın ağrıları/kramplar
- İshal
- Mide bulantısı/kusma
- Yüksek ateş
- Baş ağrısı
Nitekim obur ve sakar insanların hayatını kolaylaştıran hiçbir bilimsel doğruluğu olmayan bir kuraldır, hatta kaynağı hakkında şöyle bir hikaye duymuşluğum var: Zamanında cengiz hanin Moğol göçerleri bozkırlarda at koştururken, ara sıra susuzluktan vs. ölmüş hayvan leşleri bulurlarmış. Efsaneye göre bu yiğitler eğer hayvan bir günden kısa bir sure önce düştüyse yerlermiş de, daha uzun sure kaldıysa yerde mundar oldu bu der, hiç bulaşmazlarmış.
İşin özü yukarıda saydığım tüm riskleri göz önünde bulundurarak üzerinden 5 saniyeden az zaman geçmiş dahi olsa yere düşürdüğünüz bir gıda maddesini tekrar alıp yemeyin, kendinizi riske atmayın. Vücudunuza zararlı pek çok maddenin girmesine yol açmayın. Aynı şekilde çevrenizdeki tüm çocuklar, yaşı ilerlemiş yetişkinler ve bağışıklık sistemi güçsüz insanlar başta olmak üzere herkesi 5 saniye kuralının tezinin aslında bilimsel bir gerçekliği ve doğruluğu olmadığını anlatın. Hepinize sağlıklı günler dilerim.
