Karabasan oldukça korkunç bir duygusur, gecenin bir yarısı uyanıyorsunuz ve çevrenizin tamamen farkındasınız, ama hareket edemiyorsunuz, felç geçirdiğiniz sanırsınız ve saniyeler geçtikçe, tekrar uykuya dalana ya da yavaşça tekrar hareket edene kadar daha çok korkarsınız. Ya da belki uyanırsınız ve odada bir varlığın olduğunu, size zarar verecek veya sizi tehdit edecek bir şey olduğunu anlarsınız, daha önce sizi korkuyla doldurur, tekrar uykuya dalarsınız. İşte bu duruma halk arasında karabasan (uyku cini / uyku şeytanı) denir, yaşanması inanılmaz derecede korkutucu şeyler olabilir. Fakat bilim tarafından net olarak açıklanmış olan bu durum aslında “uyku felcidir. Bu durumu yaşamak evet oldukça korkutucu olabilir ama karabasanın sadece bozulmuş uykunun sonuçları olduğunu unutmayın… Farkındayım karabasan gerçekleştiğinde korkuyu bastırmaya yardımcı olmuyor. O zaman gelin, bu durumlara neyin sebep olduğu ve bunları yaşarsanız bilmeniz gerekenler hakkında konuşalım. 

Karabasan Nedir?

Bunun ilk bileşeni, bir kişinin uyandığı ancak geçici olarak hareket edememesi durumu olan uyku felcidir, halk arasında buna karabasan, uyku şeytanı ya da uyku cini denir. Bu gerçekleştiğinde, kesinlikle korkutucu gelebilir, ancak bu tamamen iyi huylu bir durumdur.
Bu REM (hızlı göz hareketi) uykusu ile uyanıklık arasında bir arıza olduğunda meydana gelir. Toplumların yaklaşık %10’unu etkilemektedir.  Derin uyku ile karıştırılmaması için REM uykusu, beyninizin çok aktif olduğu uyku döngünüzdeki bir noktadır. REM uykusu sırasında bir polisomnografide (PSG) beyin aktivitenize baksaydık, uyanık olduğunuzdakine çok benzerdi.

REM uykusu sırasında aklınızdan geçen ve bazılarını rüya olarak hatırladığınız birçok farklı şey var ve vücudumuzun bu REM uykusu döneminde bizi koruma yollarından biri, uykumuzda bu şeyleri oynamamamız için bizi felç etmektir. Karabasan yaşayanlar için sorun, REM uykusu ile uyanma arasındaki geçişte bir kesinti olduğunda ortaya çıkar. Bilinçli olarak uyanıyorsunuz, ancak REM uykusundan kaynaklanan bu koruyucu felç henüz tamamen geçmedi. Bu nedenle karabasan (uyku felci) yaşayan çoğu insan bunu sabaha doğru yapar.

Uyku Şeytanı Gerçek Mi?

Evet gerçekten bunu yaşayanlar var, ya da onlar gibi bir şey, korkutucu bir şey. Tıpkı uyku döngünüzde bir bozulma olduğunda uyku felci meydana gelmesi gibi, uyku döngünüzün de canlı rüya benzeri halüsinasyonlar yaşayacağınız şekilde kesintiye uğraması veya rüya durumu beyninizin gerçek bir şeyi tamamen bir şey olarak yorumlaması mümkün mü? Örneğin, yatağın ayakucunda uyuyan kedinizi bir tür cin gibi zannedebilirsiniz. Birçoğu onları uyanırken yaşarken (hipnopompik halüsinasyonlar denir), uykuya dalma eylemindeyken (hipnogojik halüsinasyonlar) deneyimlemek mümkündür. Yine, REM uykusu çok aktif bir zamandır ve beyniniz bu rüya durumunu uyanıklığa getiriyor. Yine de bu halüsinasyonlar rüya değil. Bilincindesinizdir ama bu uyku ve uyanıklık arasındaki bir başka örtüşmedir. Ayrıca her zaman görsel olmaları gerekmiyor. Çoğu insan onları görsel olarak deneyimler, ancak dokunsal, kinetik, koku alma veya işitsel olabilirler. 

Neden Şeytanlar ve Cinler?

Bu halüsinasyonların mutlaka iblisler olarak tezahür etmez. Bazen daha önce de söylediğim gibi görsel bir ipucu olabilir veya başka bir şey olabilir. Bazı insanlar, odada yanlarında bir şey olduğunu bilerek bunu korkutucu veya rahatsız edici bir şey olarak tanımlar. Daha çok kinetik bir halüsinasyon gibi. Bu halüsinasyonlara “şeytan ya da cinler” olarak yapılan ortak atıfın nereden geldiğine gelince, bunun daha çok her kültürün tarihiyle ve bu olayların (çok, çok) yıllar boyunca nasıl yorumlandığıyla ilgili olduğudur. Eski çağlar olarak kabul ettiğimiz zamanlara bile geri dönersek, her kültürde bunun bir versiyonu var.  Her birinde, göğsünüzde oturan korkunç bir varlık fikrinin bu versiyonu var, ürkütücü bir şey. Bu deneyimler, zamanla bu kültürel merceklerden ve ayrıca her bir kişinin bireysel deneyimlerinden süzülür. Kültür, her insanın bu halüsinasyonları nasıl algıladığı konusunda gerçekten önemlidir.

Uyku Felci ve Halüsinasyonlar Birlikte Mi Oluyor?

Uyku felci ve halüsinasyonlar ayrı ayrı meydana gelen iki farklı olay olsa da birlikte ortaya çıkabilirler. Halüsinasyonlar bildiren birçok insan, uyku felci de yaşadıklarını söylüyor. Ne zaman ve neden olduğunu tahmin etmek zor. Kesinlikle gerçekten korkunç bir deneyim için bir reçete, gerçek bir uyanma kâbusu. Kapana kısılmış ve size zarar vermek üzere olan korkunç canavarın insafına kalmış gibi hissediyorsunuz. Ancak o zamanlar ne kadar korkunç gelse de sonuçta zarar görme riskiniz yok.

Uyku Felcini Ne Tetikliyor?

Bu korkunç olayların biyolojik nedenlerini biliyoruz, peki uykudaki bu kesintilere ne sebep oluyor? bu karabasanları besleyen birkaç faktör var.

Narkolepsi

Beynin uyku ve uyanıklık kontrolünü etkileyebilen nörolojik bir bozukluk olan narkolepsi , gündüz aşırı uykululuk dönemlerini ve hatta bir kişinin günün ortasında veya aktivitede bile uykuya dalmayı kontrol edemediği durumları içerebilir. Karabasanın genellikle bir narkolepsi semptomu ile olabilme ihtimali de yüksektir. İnsanlara narkolepsi teşhisi konduğunda, bu felç dönemlerini yaşamaları yüksek ihtimaldir. 

Stres

Stres ve diğer faktörler bu olayların doğrudan nedeni olmayabilir, ancak bunların kesinlikle uykunuzu bölmede ve sizi bu deneyimlere daha duyarlı hale getirmede bir faktör olabilir. Karabasan durumunu yaşayan kişilerin çoğu, uykusuzluk gibi başka uyku sorunları yaşıyor veya genel olarak iyi uyumazlar. Hayatta olan diğer şeyler hakkında stresli veya endişeliler ve dolayısıyla günlük yaşamlarını alt üst eder. 

Karabasanlardan Kurtulmak İçin Ne Yapılabilir?

Son zamanlarda kabuslar ve stresli rüyalardaki artışı gittikçe fazlalaşmaktadır. COVID-19 pandemisi, geçim sıkıntısı en başta bağlayıcı sebeplerdir. Hepimizin içinden geçenleri bir düşünün, son yıllarda hepimizin düzeni alt üst olmadı mı? Sizin için son zamanlarda kabuslar, karabasanlar meydana geliyorsa, hayatınızda ne gibi büyük değişikliklerin olup bittiğini değerlendirmeniz gerekmektedir.  Yeterince uyuduğunuzdan emin olmak, yeterince dinlenmiş olduğunuzdan ve sağlıklı uyku alışkanlıklarına sahip olduğunuzdan emin olmak, dikkate alınması gereken diğer hususlardır. Uyanıklıktan uyumaya geçerken bu hipnogojik halüsinasyonlar görüyorsanız, yatmadan önce ne tükettiğinizi düşünün. Saat 21.00'e kadar haberleri kapatmanız ve belli bir süre sosyal medyadan uzaklaşmanız gerekiyor.

Şu anda yanlış bir şey yokmuş gibi görünse de uykuya dalmadan önce beyninizi hazırladığınız şeyin, gerçekte nasıl uyuduğunuz ve herhangi bir aksama olup olmadığı üzerinde dramatik bir etkisi olabilir. Ne kadar az endişeli düşünceleriniz olursa, geceyi kesintisiz uyku ile geçirme şansınız o kadar artar.