Orta Asya ülkelerinden biri olan Tuvalılar’ın kendine has müzik türü olan Hömey ya da Kömey’i daha önce hiç duymuş muydunuz? Çıkardıkları seslerle günümüzdeki birçok müzik türüne, büyük sanatçılara ilham kaynağı olan bu müziği şimdi daha yakından tanıma zamanı!

Hömey Nedir?

Hömey, Tuvalı müzisyenlerin kendilerine özgü yorumlarıyla tamamen gırtlaktan gelen seslerle yaptıkları bir müzik türüdür. Yaklaşık 300.000 civarında bir nüfusa sahip olan Tuva, Sovyetler Birliği’nin de dağılmasıyla beraber eski geleneklere geri dönmeye ve kendini Türk kültürünü korumaya adar. Bu felsefeleri doğrultusunda geliştirdikleri gırtlak müziğiyle önce doğadaki sesleri çıkarmaya odaklanırlar. Boğaz ve ses tellerinin birlikte kullanımı sayesinde aynı anda 2 ila 3 farklı ses ortaya çıkar.

Seslerin taklidi olarak da tabir edilebilecek bu müzikte, bir rezonans yaratılır. Hırıltı oluşan sese farklı müzik aletleriyle eşlik edilir. Sesin daha çok ortaya çıkması sağlanır. Ataerkil bir yapının olması, bu müziğin daha çok erkekler tarafından icra edilmesine neden olsa da, kadınlar arasında da hömeyin bir oyun haline geldiğini söyleyebiliriz. Hömey, eşleri avlanmaya giden kadınların çocuklarını eğlendirmek için kullandıkları bir yöntem olarak karşımıza çıkmış; giderek kadınların hayata karışmasıyla birlikte kadın hömey sanatçılarının da ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Hömey’in Kültürdeki Yeri

Net bir bilgi olmamakla birlikte hömey müzik türünün çobanların, hayvanlarıyla bir iletişim sağlayabilmek adına yapmaya başladığı düşünülmektedir. Ardından diğer halk arasında da yaygınlaşan bu müziğin, mistik yönleri olduğu düşünülmüş; dinlendirici, odaklandırıcı etkileri olduğu keşfedilmiştir. Ölümlerde, düğünlerde bu müzik icra edilmiş ve günden güne büyük bir hızla yayılmıştır. Kadınların da sohbetine, danslarına eşlik eden bu müzik; Tuvalı halkı için bir gelenek haline gelmiştir.

Animistik, yani doğanın da ruhunun varlığını kabul eden bir inanıştan gelen bu insanlar, varlıkların sadece biçimsel boyutlarının değil manevi boyutlarının da olduğuna inanmıştır. Dolayısıyla bu müzik türü, onların doğayla bir bağlantı kurmasına olanak tanımıştır. Günümüzde hala etnomüzik araştırmacıları tarafından önemli bir ekol olarak görülen kömey müziği, birçok müzik grubuna da ilham olmuştur. Bu türün örneklerini dinlemek için, Huun-Huur- Tu grubunu dinleyebilirsiniz!

Müziğin En Doğal Hali: Hömey Türleri

Doğadaki canlıların ayak seslerini, kanat seslerini ya da ağız seslerini taklit eden etnik müzik hömeyin, birçok farklı türü mevcuttur. Kargıraa olarak da adlandırılan bu icra yönteminde sesin kullanılan perdesine ve çıkarılan seslerin niteliğine göre sınıflandırma yapılır. Sıgıt, bu müzik türünde en çok kullanılan ses çıkarma yöntemlerinden biridir. Islık anlamına gelen bu kelime, güçlü seslerin gırtlaktan ıslık gibi çıkmasıdır. Bunun dışında; dumçuktaar, uyangılaar, damıraktaar, sirlennedir ve hörekteer gibi hömey türleri mevcuttur.

Dumçuktaar: Gırtlaktan gelen sesin burundan doğaçlama olarak çıkarılmasıdır.

Uyangılaar: Ağıt olarak düşünebileceğimiz bu tür, şefkatli ancak ağlamalı bir hömey türüdür.

Damıraktaar: Suyun şırıl şırıl sesinin taklidi olarak karşımıza çıkar.

Sirlennedir: Gırtlaktan gelen seslerin titretilerek çıkarılmasıdır.

Hörekteer: Sesin, göğüsten diyafram nefesiyle çıkarılması hörekteer olarak adlandırılır.