Biyoçeşitlilik, tek bir alanda bulacağınız tüm farklı yaşam türleridir, hayvanların, bitkilerin, mantarların ve hatta doğal dünyamızı oluşturan bakteri gibi mikroorganizmaların çeşitliliği. Bu türlerin ve organizmaların her biri, dengeyi korumak ve yaşamı desteklemek için karmaşık bir ağ gibi ekosistemlerde birlikte çalışır. Biyoçeşitlilik doğada hayatta kalmak için ihtiyaç duyduğumuz her şeyi destekler: gıda, temiz su, ilaç ve barınak. Ancak insanlar, her zamankinden daha fazla kaynak kullanıp tüketerek gezegen üzerinde artan bir baskı oluşturdukça, ekosistemlerin dengesini bozma ve biyoçeşitliliği kaybetme riskiyle karşı karşıyayız.

Tüm formları ve tüm etkileşimleri ile Dünya üzerindeki yaşamın çeşitliliğidir. Kulağa şaşırtıcı derecede geniş geliyorsa, öyle olduğu içindir. Biyoçeşitlilik gezegenimizin en karmaşık özelliğidir ve en hayati olanıdır. Biyoçeşitlilik olmadan insanlık için bir gelecek yok. Biyoçeşitlilik terimi ilk 1985'te ortaya çıktı “biyolojik çeşitliliğin” daralması, ancak şimdi belirgin hale gelen devasa küresel biyolojik çeşitlilik kayıpları, iklim değişikliğine eşit veya büyük olasılıkla onu aşan bir krizi temsil ediyor. Daha resmi olarak, biyoçeşitlilik, genler, ardından bireysel türler, daha sonra canlı toplulukları ve nihayet yaşamın fiziksel çevre ile etkileşime girdiği ormanlar veya mercan resifleri gibi tüm ekosistemler ile başlayan çeşitli seviyelerden oluşur. Bu sayısız etkileşim, Dünya'yı milyarlarca yıl boyunca yaşanabilir hale getirdi. Biyoçeşitliliğe bakmanın daha felsefi bir yolu şudur: Dünya'nın deneyimlediği çok çeşitli çevresel koşullarda nasıl hayatta kalınacağına dair milyonlarca yıl boyunca türlerin evrimleşmesiyle öğrenilen bilgiyi temsil eder. Böyle bakıldığında uzmanlar uyarıyor, insanlık şu anda “yaşam kütüphanesini yakıyor”.

Hayvanlar ve Böcekler Benim İçin Gerçekten Önemli mi?

Şehirlerde yaşayan birçok insan için vahşi yaşam genellikle televizyonda izlediğiniz bir şeydir. Ancak gerçek şu ki soluduğunuz hava, içtiğiniz su ve yediğiniz yiyeceklerin tümü nihayetinde biyolojik çeşitliliğe bağlı. Bazı örnekler açıktır: Bitkiler olmadan oksijen olmaz ve tozlaşacak arılar olmadan meyve veya kuruyemiş olmaz. Diğerleri daha az belirgindir mercan resifleri ve mangrov bataklıkları, kıyılarda yaşayanlar için siklonlar ve tsunamilerden paha biçilmez koruma sağlarken, ağaçlar kentsel alanlarda hava kirliliğini emebilir. Tropik kaplumbağalar ve örümcek maymunlarının istikrarlı bir iklimi korumakla pek ilgisi yok gibi görünüyor. Ancak atmosferden karbondioksiti uzaklaştırmada en etkili olan yoğun, sert ağaçlar, tohumlarının bu büyük meyve yiyiciler tarafından dağıtılmasına güvenir. Bilim adamları her bir ekosistemi keşfettiklerinde, hepsi milyonlarca yıllık evrimle bilenmiş sayısız etkileşim bulurlar. Hasar görmemişse, bu, sağlıklı ve sürdürülebilir bir gezegene katkıda bulunan, hassas bir şekilde dengelenmiş, sağlıklı bir sistem üretir.

Biyoçeşitliliğin katıksız zenginliğinin insani faydaları da vardır. Tembel hayvanların kürklerinde büyüyen ve kanserle savaşabilen mantarlar gibi birçok yeni ilaç doğadan toplanıyor. Yabani evcil hayvan türleri ve mahsuller de çok önemlidir, çünkü bazıları örneğin kuraklık veya tuzlu topraklarla başa çıkma zorluğunu çoktan çözmüş olacaktır. Para bir ölçüyse, ekosistemler tarafından sağlanan hizmetlerin trilyonlarca dolar değerinde olduğu tahmin ediliyor. Estetik bir bakış açısından, milyonlarca türün her biri benzersizdir, bir kez kaybedildiğinde yeniden yaratılamayan doğal bir sanat eseridir. 1985'te “biyoçeşitliliğin babası” olarak adlandırılan Prof Edward O Wilson, “Her yüksek organizma, bilgi açısından bir Caravaggio tablosundan, bir Bach fügünden veya diğer herhangi bir büyük eserden daha zengindir” diye yazmıştı.

Biyoçeşitlilik Ne Kadar Çeşitlidir?

Akıl almaz derecede çeşitli. Dikkate alınması gereken en basit husus türlerdir. Yaklaşık 1,7 milyon hayvan, bitki ve mantar türü kaydedilmiştir, ancak muhtemelen 8-9 milyon ve muhtemelen 100 milyona kadar vardır. Biyoçeşitliliğin kalbi, türlerle dolu tropik bölgelerdir.. Çeşitliliği genetik düzeyde ele alan son çalışmalar, tek bir tür olduğu düşünülen canlıların bazı durumlarda aslında düzinelerce olabileceğini öne sürdü. Ardından bakteri ve virüsleri ekleyin ve farklı organizmaların sayısı milyarlarca olabilir. Tüm gıdanın %90'ını sağlayan tek bir kaşık dolusu toprakta 10.000 ila 50.000 farklı bakteri türü bulunur. Buradaki endişe, pek çok türün biz daha onların ya da yaşam döngüsünde oynadıkları rolün farkına bile varmadan kayboluyor olmasıdır.

Ne Kadar Kötü?

Çok! En iyi çalışılan canlılar bizim gibi olanlardır, büyük memeliler. Örneğin kaplan sayıları geçen yüzyılda %97 oranında düştü. Birçok yerde, daha büyük hayvanlar insanlar tarafından çoktan yok edildi. Türlerin yok olma hızının, insanların gezegene hakim olduğu zamandan yaklaşık 1000 kat daha yüksek olduğu düşünülüyor; bu, 65 milyon yıl önce dev bir göktaşının dinozorları yok etmesinden sonraki kayıplardan bile daha hızlı olabilir. Bazı bilim adamlarına göre, jeolojik tarihteki altıncı kitlesel yok oluş çoktan başladı. Ancak en iyi bilinen grupların çoğunun tehdit altında olduğunu tespit eder: memelilerin %25'i, amfibilerin %41'i ve kuşların %13'ü. Türlerin yok olması, biyolojik çeşitliliğin yok edilmesi konusunda açık ama dar bir pencere sunar, tanımı gereği nadir görülen bir grubun son üyesinin ortadan kaybolmasıdır. Ancak yeni araştırmalar, dünyanın en yaygın yaratıklarının kötü durumunu yakalayan toplam hayvan sayısındaki düşüşü inceliyor. Sonuçlar korkutucu. 1970'den bu yana Dünya'da yaşayan hayvan sayısı yarı yarıya azalırken, tüm gezegende milyarlarca bireysel nüfus kayboldu. Bilimsel makalelerin normalde ayık tonunu terk eden araştırmacılar, vahşi yaşamın büyük ölçüde kaybolmasını, “insan uygarlığının temellerine ürkütücü bir saldırıyı” temsil eden “biyolojik bir yok oluş” olarak adlandırıyorlar.

Biyoçeşitliliği Ne Yok Ediyor?

Özellikle insan nüfusu arttıkça ve vahşi alanlar tarım arazileri, konutlar ve sanayi siteleri oluşturmak için yerle bir edildi. Ormanların kesilmesi genellikle ilk adımdır ve 30 milyon hektar 2016'da küresel olarak kaybedildi. Yiyecek için kaçak avlanma ve sürdürülemez avlanma diğer bir önemli faktördür. Şempanzelerden su aygırlarına ve yarasalara kadar 300'den fazla memeli türü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Orkalar ve yunusların uzun ömürlü endüstriyel kirleticiler tarafından ciddi şekilde zarar görmesiyle kirlilik de bir katildir. Küresel ticaret daha fazla zarara neden oluyor: amfibiler, evcil hayvan ticareti tarafından dünyaya yayıldığı düşünülen bir mantar hastalığı nedeniyle tüm hayvanlar arasında en büyük düşüşlerden birine maruz kaldı. Küresel denizcilik ayrıca, özellikle sıçanlar olmak üzere, gezegenin etrafına oldukça zararlı istilacı türler yaydı. Tüm habitatlar arasında en sert darbe, nehirler ve göller olabilir; buralardaki tatlı su hayvan popülasyonları, çiftlikler ve insanlar için büyük miktarda su çıkarılmasının yanı sıra kirlilik ve barajların ardından 1970'den beri %81 oranında azaldı.

Biyoçeşitliliğin Kaybı, İnsanlık İçin İklim Değişikliğinden Daha Büyük Bir Tehdit Olabilir mi?

Evet! Dünya'da hiçbir şey insan faaliyetinin elinde bundan daha dramatik bir değişim yaşayamaz. Yüzyıllar veya bin yıllar sürse bile, iklimdeki değişiklikler tersine çevrilebilir. Ancak türlerin, özellikle de bilimin bilmediği türlerin soyu tükendiğinde, geri dönüş yoktur. Şu anda, yaygın bir ekolojik çöküşe yol açmadan gezegenin ne kadar biyoçeşitliliği kaybedebileceğini bilmiyoruz. Ancak bir yaklaşım, “gezegen sınırları” olarak adlandırılan, Dünya sistemlerinde “insanlık için güvenli bir çalışma alanı” tanımlayan eşikleri değerlendirdi. İncelenen dokuz kişiden yalnızca biyolojik çeşitlilik kaybı ve nitrojen kirliliğinin aşıldığı tahmin ediliyor; CO2 seviyeleri, kullanılan tatlı su ve ozon kayıplarının aksine. Ağırlık olarak, dünyadaki omurgalı kara hayvanlarının %97'si insanlar veya onların çiftlik hayvanlarıdır, sadece %3'ünün vahşi olduğu düşünülmektedir

Ne Yapılabilir?

Doğaya ihtiyaç duyduğu alanı ve korumayı vermek tek cevaptır. Yaban hayatı rezervleri bariz bir çözümdür ve dünya şu anda karaların %15'ini ve okyanusların %7'sini koruyor. Ancak bazıları, kara yüzeyinin yarısının doğaya ayrılması gerektiğini savunuyor. Ancak, insan nüfusu artıyor ve yerel halkın geçimini engellerse vahşi yaşam rezervleri çalışmıyor. Afrika'daki filler ve gergedanlar için kaçak avlanma krizi uç bir örnektir. Hayvanları ölüden daha değerli kılmak, örneğin turizmi destekleyerek veya vahşi yırtıcılar tarafından öldürülen çiftlik hayvanları için çiftçileri tazmin ederek anahtardır.

Ancak zor seçimlere yol açabilir. Büyük oyun için “kupa avı” birçokları için lanetlidir. Ancak sürgünler sürdürülebilir bir şekilde yapılırsa örneğin sadece yaşlı aslanları öldürmek ve toplanan para geniş bir araziyi koruyorsa, buna izin verilmeli mi? Hepimiz yardımcı olabiliriz. Çoğu yaban hayatı, sığır, soya, palmiye yağı, kereste ve deri için temizlenen arazi tarafından yok edilir. Çoğumuz bu ürünleri her gün tüketiyoruz ve birçok yiyecek ve tuvalette bulunan hurma yağı. Yalnızca sürdürülebilir seçeneklerin seçilmesi, daha az et, özellikle de büyük bir çevresel ayak izine sahip olan sığır eti yemek gibi yardımcı olur. Diğer bir yaklaşım ise “doğal sermaye” olarak sunulan ekosistem hizmetlerinin finansal değerini tahmin ederek biyoçeşitliliğin değerini öne çıkarmaktır. Bazen bu gerçek tasarruflara yol açabilir. 

Biyoçeşitlilik kaybını ekolojik çöküşe sürükleyen devrilme noktasını bulmak acil bir önceliktir. Biyoçeşitlilik çok büyük ve araştırma fonları küçük, ancak makine öğrenimini kullanarak canlıları otomatik olarak tanımlamaktan gerçek zamanlı DNA dizilimine kadar analizleri hızlandırmak yardımcı olabilir.