Özellikle sıçrama ve ikili mücadelelerin yoğun olduğu takım sporların olan basketbol, futbol, hentbol ve voleybol gibi branşlarda daha çok görülen çapraz bağ sakatlıkları sporcuların korkulu rüyasıdır. Bu sakatlıkta ilk müdahale çok önemlidir. Sakatlanan sporcu kendisinde olan problemi bilir ancak ilk müdahaleyi yapacak kişi bunun bir çapraz bağ sakatlığı olduğunu anlamazsa ve bacağı normal bir sakatlık gibi açıp kapatmaya çalışırsa sorun olduğundan daha ileriye gidebilir. Çapraz bağ, düzenli bir biçimde dizilmiş ve birbirine paralel uzanan kollajen fibrillerden oluşur. Ayrıca, kollajen yanında fibroblastlar ve onların salgıladıkları proteoglikandan oluşan ekstrasellüer matriks de içerir. Çapraz bağın kemiğe yapışma noktalarında bir geçiş dokusu vardır. Bunlar; lifler, mineralize olmamış kartiller, mineralize kartiller, subkondralkemik plağıdır. Bu harika yapısı sayesinde kolay kolay kopma yaşanması engellenen çapraz bağlarda aşırı zorlamalar bu yapıyı bile sakatlık ile tanıştırabilir. Çapraz Bağ Sakatlığı Nasıl Meydana Gelir Çapraz bağ sakatlıkları, yırtılma veya kopma şeklinde meydana gelir. Diz bölgesini sıklıkla ve dolaylı bir şekilde zorlarsak ve bu zorlanmalar sonucunda gerekli ilaç ve buz tedavisini yapmazsak bir süre sonra bu zorlanmalar sonucu sakatlık meydana gelir. Genellikle ani dönme, yer değiştirme ve deselerasyon hareketleri sırasında meydana gelir. Çok az sıklıkla darbeye dayalı meydana gelir. Ancak darbe sonrası eklemde dönme olursa daha sık meydana gelebilir. Üniversitede hentbol dersinde maç yapıyorduk. Uzun bir pası almaya çalışan arkadaşım olabildiğince yükseğe sıçradı ve yere inerken dengesi bozuldu ve dizi döndü. Çocuk büyük bir acı ve haykırışla yerde yatıyordu. Ben de okul takımlarının masörü olduğum için hoca bana seslendi hemen. Koştum baktım, arkadaşım dizi bükülü ve çevresi kıpkırmızı yatıyor. Önce ellerini dizinden ayırıp bacağını düzleştirmeye yeltendim ancak sonra masör kursundaki hocamın böyle durumlarda ‘sadece sabitleyin uzman ekibin gelmesini bekleyin’ dediğini hatırladım. Rahat edeceği şekilde yatırdım ve bacağının altına ve üstüne sabitlemek için destekleyiciler koydum. MR çekildi ve çapraz bağ kopması olduğunu öğrendik. Eğer ben orada bacağını açmak için zorlasaydım ve bir şekilde açsaydım Allah korusun daha büyük bir sakatlığa sebep olabilirdim. Bu arkadaşım belki binlerce kez aynı şekilde sıçrayıp, düşmüştür. Ancak daha önceki hareketlerin bitiminde gerekli tedavi ve dinlenme sürecini uygulamadığı için bu sıçraması ona pahalıya mal oldu. Bu örnekte gördüğünüz gibi bu sakatlığın ne zaman meydana geleceği belli olmaz. Biz her zaman olabilecekmiş gibi aktivite öncesinde sağlam ısınmalı, esnemeli ve hazırlanmalıyız. Sonrasında ise eklem yerlerimizi güzelce krem ve buz ile ovalayarak bir sonraki aktiviteye hazır hale getirmeliyiz. Çapraz Bağ Sakatlığı Tedavi Süreci Bu sakatlıklar genellikle ameliyat gerektiren sakatlıklardır. Özellikle de çapraz bağ kopması ameliyat ile tedavisi mümkün olan bir sakatlıktır. Ameliyat sonrası bacağın sabit tutulması için sabitleyici korse ile desteklenir ya da alçıya alınıp iyileşme süreci bu şekilde beklenir. Yırtık olma durumunda biraz daha farklı bir süreç işleyebilir. Çapraz bağ yırtılması, kopmaya göre daha hafif bir sakatlıktır ancak tedavi süreci ciddi bir kontrol ister. Yani, kişi yırtık olduğunu belki anlamaz bile acı hisseder, belki de müsabakaya veya antrenmana devam bile edebilir ancak özellikle diz bölgesindeki bu tür acılarda kendiliğinden geçmesini beklemek büyük hatadır. Muhakkak MR çekilmeli ve sonucunda yırtık varsa yine kişi krem ve hafif ağrı giderici yüzeysel ve yumuşak bir masajla tedavi edilip bacağına sabitleyici korse takılıp o şekilde istirahat etmelidir. Yırtık olan hastalarında dikkat etmesi gerekir ancak kopmalarda kişi kesinlikle ani hareket yapmaktan kaçınmalı ve kendisini zorlayarak bacağını hareket ettirmemelidir. Çünkü bazı kişiler böyle durumlarda kendilerini denemeyi çok severler. Biraz bacağımı bükeyim, biraz daha, biraz daha diye diye iyileşme sürecine giren bağı tekrar sıkıntıya sokabilir. Bu yüzden doktor kontrolünde ve fizik tedavi uzmanı gözetiminde bu hareketlerin zamanının gelmesini beklemeli ve ona göre hareket etmeliyiz. Çapraz Bağ Sakatlanması İyileşme Süreci Bu sakatlığın iyileşme sürecinde ciddi bir dinlenmenin ardından özellikle eklem bölgesinin hareket kabiliyetinin tekrar eski haline gelmesi için ciddi bir fizik tedavi uygulanması gereklidir. Önce küçük yürüme ve hafif bacak hareketleri ile yavaş yavaş güçlendirmeye çalışmalıyız. Bu süreç sporcu için biraz aceleci olabileceği bir dönemdir. Bu konuda lütfen acele etmeyin sevgili sporcu arkadaşlar. Yavaş yavaş olacak bu süreci hızlandırmaya çalışmak bizi daha geriye götürebilir. Doktorumuzun ve fizik tedavi uzmanımızın çizdiği doğrultuda rehabilitasyon sürecimizin geçmesine dikkat etmemiz gerekir. İyileşme süreci biraz ilerledikten sonra hafif ağırlıklar ile bacak egzersizi yaparak güçlendirme çalışmaları yapmak güçlenmemize yardımcı olacaktır. Bu egzersiz çalışmalarının yanı sıra beslenmemize ciddi şekilde dikkat etmemiz gerekiyor. Dengeli bir şekilde beslenmeliyiz. Beslenme ile birlikte verimli bir rehabilitasyon süreci sahalara daha erken dönmemizde bize yardımcı olacaktır. Allah göstermesin bu sakatlık iyi bir tedavi süreci geçirmemizi gerektiren bir süreçtir. Aksi taktirde iyileşme süremiz uzadıkça uzar ve yeterince dinlenmedikçe sakatlığımızın nüksetmesi de meydana gelebilir. Bu yüzden sakatlığın ilk gününden itibaren dikkatli bir süreç geçirmeliyiz ve hem dinlenmemize, hem beslenmemize, hem de fizik tedavimize dikkat etmeliyiz. Sahalara biran önce döneceğiz diye aceleci davranıp daha kötü durumlara düşmemek için lütfen dikkatli olun.