Her saniye insan, vücuduna girmeye çalışan bakteri, virüs ve mantarlara maruz kalmaktadır. Dolayısıyla vücudun bu tehditlerden korunmak için etkili, hızlı ve akıllı bir sistemi vardır: bağışıklık sistemi. Bu sistem, vücudun herhangi bir tehdide karşı savunmasını koordine eden bir hücre, doku ve organ ağından oluşur. Bu ağın yardımı olmadan, herhangi bir küçük yaralanma (kağıt kesiği gibi) ölümcül olabilir. Bu doğal savunma iki kısma ayrılabilir. İlk bölüm, her bireyin doğduğu ve bebeğin anne karnından çıktığı andan itibaren çalışmaya başladığı bölümdür. Ve bağışıklık sisteminin ikinci kısmı, vücut mikroplara maruz kaldığında gelişir. Bu iki parçanın her biri, belirli organlarda üretilen farklı koruyucu hücreler sayesinde belirli görevleri yerine getirmek için çalışır. İnsanoğlunun evrimi bu sistemi geliştirmiştir. Artık vücudu farklı bakteri, virüs ve mantar saldırılarından koruyabilmektedir.

Bağışıklık Sisteminin Aktörleri 

Herhangi bir vücudun sistemi gibi, bağışıklık sistemi de vücudun diğer unsurlarıyla birlikte çalışır. Lökositler olarak da adlandırılan beyaz kan hücreleri, mikroplarla doğrudan savaşan hücreler oldukları için bağışıklık sisteminin kahramanlarıdır. Toplam kan hücrelerinin yalnızca %1'ini temsil ederler, ancak önemli bir rol oynarlar. Vücudun bir kısmı saldırıya uğradığında, antijen olarak da adlandırılan tehlikeli maddeyi yok eden ve vücudun hastalanmasını engelleyen beyaz kan hücreleridir. Kemik iliğinde yapılırlar ve kan ve lenfatik sistemde depolanırlar. Aslında, beyaz kan hücreleri çok uzun yaşamaz. Ömürleri 1 ila 3 gün arasında değişir, bu nedenle vücut her zaman yenilerini yapar.

Ancak tüm beyaz kan hücreleri aynı şekilde çalışmaz. Birçok beyaz hücre türü vardır. Gerçekten de monositler bakterilere saldırmaktan sorumludur, lenfositler herhangi bir tehditle savaşmak için antikorlar üretir, nötrofiller bakteri ve mantarları öldürür, bazofiller bulaşıcı bir ajan vücuda girdiğinde uyarı mesajı olarak bir kimyasal salgılar ve eozinofiller parazitlere ve kanser hücrelerine saldırır. Bağışıklık sisteminin bir parçası olan diğer aktörler arasında deri (mikropların vücuda girmesini önler), mukoza zarları (mikropları yakalayarak organları ve boşlukları korur) ve lenfatik sistem (kemik iliği, dalak ve lenf düğümleri) bulunur.

Yıkılmaz Değiller

Peki, eğer beyaz kan hücreleri bu kadar güçlüyse, insanlar neden hastalanıyor? En kolay cevap, kanda az miktarda lökosit olduğunda veya yeterince güçlü olmadıklarında hastalıkların ortaya çıkmasıdır. Örneğin, bir ajan hücreleri üretildiklerinden daha hızlı yok ediyor olabilir veya bazı mikroplar kemik iliğinin yeni hücreler üretmesini engelleyebilir. Aslında, bir hastalık (HIV), kanser tedavileri veya ilaçlar nedeniyle zayıf bir bağışıklık sistemi, beyaz kan hücrelerinin üretimini azaltabilir. Bununla birlikte, bir enfeksiyon, kan kanseri (lösemi) veya başka herhangi bir kanser türünü gösterebileceğinden, çok fazla beyaz kan hücresine sahip olmak da tehlikelidir. Aşırı stres, hamileliğin sona ermesi veya sigarayı bırakma gibi diğer durumlar da aşırı beyaz kan hücresi üretimine neden olabilir.

Bir Mikrop Vücuda Girdiğinde Ne Olur?

Enfeksiyöz bir ajan vücuda derideki bir çatlaktan, açık bir yaradan veya damardan girdiğinde, bağışıklık sistemi onu hemen çıkarılması gereken yabancı bir cisim olarak algılayacaktır. Yabancı maddeyi tespit eden ilk hücreler, vücudun dokularında sürekli olarak gezinen fagositler ve lenfositlerdir. Fagositler ve lenfositler, davetsiz misafiri algılar, hücre içinde yakalar ve küçük parçalar halinde yok etmeye başlar. Ayrıca diğer sistemin aktörlerini vücutta garip bir şeyler olduğu konusunda uyarmak için moleküller salgılarlar. Bazen hücrelerin bu ilk bariyeri tek başına davetsiz misafiri ortadan kaldırabilir. Bununla birlikte, bulaşıcı ajan daha güçlü olduğunda, takviye gereklidir.

Bir sonraki savunma hattı, yabancı maddeye yapışan ve bulaşıcı ajanlara saldırmak, zayıflatmak ve yok etmek için kullanılan proteinler olan beyaz kan hücrelerinde antikorların üretilmesidir. Antikorlar, saldırdıkları her şeyi hafızalarında tutarlar ve onunla tekrar savaşmak için eğitilirler. Bu nedenle aynı antijen vücuda ikinci kez girerse, bağışıklık sistemi ona daha hızlı ve yeterli yanıt verebilir. Kısacası vücut bağışıklık oluşturur. Diğer bir koruyucu bariyer, mikroplar için filtre görevi gören lenf düğümleridir (boyun, koltuk altı, karın ve kasıktaki küçük organlar). Lenf düğümleri hücreleri yabancı bir maddeyi tanıdığında aktive olur, çoğalır ve enfeksiyonu arar. Bir bağışıklık tepkisi olarak, bu düğümler iltihaplanır, bu nedenle doktorlar genellikle bir enfeksiyon olup olmadığını görmek için onları kontrol eder. Bununla birlikte, vücutta yaşamayı adapte etmeyi başaran, bağışıklık sisteminin onları tanımasını engelleyen ve otoimmün bir hastalık oluşturan mikroplar ve virüsler vardır.

Otoimmün Hastalıklar

Bazen bağışıklık sisteminde bir başarısızlık meydana gelebilir. Bu durumlarda, bağışıklık sistemi öz olmayanı (yabancı) öz olandan ayırt edemez. Sonuç olarak dış etkenlerle savaşmak yerine kendi hücre ve dokularına saldırır. Bu süreç otoimmünite olarak bilinir ve lupus, romatoid artrit, miyozit veya basit bir alerji gibi otoimmün hastalıkların bir parçasıdır. Otoimmün hastalıkların nedenleri bilinmemekle birlikte, bilim, bunlarla savaşmaya yardımcı olan ilaçlar geliştirdi.

Bilimin Rolü

Bağışıklık sistemi güçlüdür ve insanları korumak için yapılmıştır. Ancak başarısız olabilir. Bu nedenle bilim, insanoğlunun yaşam kalitesini iyileştirmek için kullanılmıştır. Bu nedenle, bağışıklık sürecinin belirli adımlarını bloke eden metotreksat gibi ilaçlar, otoimmün hastalıklara karşı kullanılabilir.

Belirli bakterileri etkisiz hale getiren veya öldüren ve bağışıklık sisteminin dış etkenlerle savaşmasına yardımcı olan antibiyotikler de vardır. Bu aynı zamanda cilt bakterileri için kullanılan bir antibiyotiğin mide bakterileri için işe yaramayacağı anlamına gelir. Aslında, yanlış antibiyotiğin alınması antibiyotik direncine yol açabilir, bu da gelecekte işe yaramayacağı anlamına gelir. Bu nedenle, antibiyotiklerin reçete edildiği şekilde alınması kadar tıbbi gözetim de önemlidir. Öte yandan aşılar, bağışıklık sisteminin gelecekteki saldırılara hazırlanması için bilimsel bir yardımcıdır. Bağışıklık sistemini, hastalıkla zaten savaştığını düşünmesi için kandıran mikropların bir kısmını içerirler. Bu, hastalıkları önlemek için en etkili araçlardan biridir.

Bilim adamları bağışıklık sistemi hakkında çok şey öğrenmiş olsalar da, vücudun yabancı saldırılara tepki verme şekli hala araştırılıyor. Teknolojinin yardımıyla tüm beyaz kan hücrelerinin rolünü anlamak mümkün olmuştur. Bu, gelecekte dünyada ortaya çıkabilecek virüsler, bakteriler ve mantarlarla mücadelede çok yardımcı olacaktır.