Ginseng Nedir?

Ginseng; sarmaşıkgiller (araliaceae) familyasının bir üyesidir. Latince adı “Panax” olan bu bitki, Yunancada “tam iyileşme” anlamına gelen “panacea” kelimesinden türetilmiştir. Ginseng, Çince’de “rénshen” kelimesinden türetilmiştir. “rén”kişi, “sh” ise bitki kökü anlamına gelir. Kökleri insana benzetildiği için Çince’de “insan bitkisi” olarak da adlandırılır. Etli bir bitki olan ginseng; dayanıklı yapılı, çok yıllık bir bitkidir ve 12 türü bulunmaktadır Uzakdoğu ve Amerika kıtasında kendiliğinden yetişebilen bu bitkinin en faydalı ve etkili kısmı kökleridir. Ginseng kökü 6-8 yıllık bir yetişme sonucunda tüketilebilir  hale gelir. Kökleri yaklaşık 5-30 cm uzunluğundadır. Birçok çeşidi bulunmaktadır ve yetiştiği bölge isimlerine göre adlandırılmaktadır. En yaygın türleri ise, Amerikan ve Asya tipidir. Amerikan tipi ginsneg, rahatlatıcı etki gösterirken Asya tipi ginseng, canlandırıcı etkiye sahiptir. Kore ginsengi ve Amerikan ginsengi fonksiyonel özellikleri ile  ön plana çıkmaktadır. Ginseng bitkisi, 100 yıldan uzun yaşar. Kökünün yanı sıra yapraklarından da faydalanılmaktadır.

Ginseng Çeşitleri Nelerdir?

Çince’de ‘insan bitkisi’ olarak adlandırılan ginsengin türleri, Asya ginsengi ve Amerikan ginsengidir. Asya ginsengi; Panax ginsengi, Çin veya Kore ginsengi, kırmızı ginseng olarak da adlandırılır. Ginseng köklerinin insana benzerliği ile değeri doğru orantılıdır.

Asya (Kore) Ginsengi (Panax ginseng): En önemli ginseng türüdür. Binlerce yıllık geçmişe sahiptirç En çok Kore topraklarında yetişmektedir. Yıllarca özelliğini yitirmeden yaşayabilen Asya ginsenginin, bekledikçe yararları artmaktadır. Bu nedenle takviye edici gıdalarda birkaç yıllık bitkinin köklerinin kullanılır. En çok “ginsenoid” etken maddesine sahip ginseng türüdür. Panax ginseng, kırmızı ve beyaz ginseng olarak ikiye ayrılır.

Kırmızı Ginseng: 6 yıllık taze ve soyulmamış ginseng kökünün yüz derecelik buharda bekletilmesi ve daha sonra nemli bir ortamda kurutulması ile elde edilir. Ginsengin buharda işlem görmesi, ginsengin biyoaktivite özelliğini arttırmak amacıyla uygulanmaktadır. Kırmızı renkli ginsengin antioksidan özelliği diğer ginseng türlerine göre daha fazladır.

Beyaz Ginseng: Beyaz ginseng, soyulmuş ginseng köklerinin güneşte-sıcakta kurutulması ile elde edilir. Kırmızı ginsenge oranla daha az etkilidir. Bu durumun en temel sebebi ise buharda bekletilmemesidir.

Amerikan Ginsengi: 1700’lü yıllardan günümüze kullanılmaya devam eden Amerikan ginsengi, Amerikalı Kızılderililer için kutsal bir değere sahiptir. Amerika yoğun olarak kullanılmaya devam eden bu ginseng türü; stresi azaltmak, bağışıklığı güçlendirmek, ve uyarıcı etkisi sebebiyle sıklıkla tercih edilmektedir.

Sibirya Ginsengi: Kan şekerini düşürmede etkili olan Sibirya ginsengi, Asya ginsengine göre daha düşük enerjili ve daha az iyileştirici etkiye sahiptir. Rusya’da yapılan çalışmalar sonucunda, Sibirya ginsenginin vücut direncini ve enerjisini arttırdığı verilerine ulaşılmıştır. Chernobyle faciası sonrasında, radyasyonun etkisini azaltmak için Sibirya ginsenginden faydalanılmıştır. Sibirya ginsengi, köklerde bulunan “ginsenoit” maddesini içermediği için orijinal ginseng olarak tanımlanmamaktadır.

Ginseng Nasıl Kullanılır?

Ginsengin, en az 3 hafta ve en fazla 2-3 ay kullanılması önerilir. Bazı uzmanlar ise 3 hafta düzenli kullanımdan sonra birkaç hafta kullanıma ara verip daha sonra tekrardan kullanıma devam edebilmesini önermektedir.

Uzakdoğu’da ve Amerika’da ginseng, taze olarak bulunabilmesi sebebiyle yemeklerde kullanılmaktadır. Fakat genel olarak kuru şekilde tüketilir. Ginsengin dilimlenerek kurutulmuş ya da toz haline getirilmiş kökleri ve kurutulmuş yaprakları kullanılır. Çay olarak demlenerek, toz haline getirilip kapsül olarak da kullanılmaktadır. Toz halini getirilen ginseng; bal, pekmez vb. ile karıştırarak macun formunda da tüketilebilir.

Ülkemizde ise ginseng tablet formunda olarak tüketilir. Kutu üzerindeki tavsiyeye uygun olarak tüketimin gerçekleştirilmesi, sağlık için önemlidir.

Pahalı bir ürün olan ginseng, piyasada sahte olarak bulunabilmektedir. Ginseng alırken, güvenilir markaları satın almaya özen gösterilmelidir.

Ginseng Çayı Nasıl Demlenir?

Toz ginseng çayı demlemek için, yarım tatlı kaşığı ginseng tozu 1 bardak soğuk suya karıştırılır. Kaynama noktasına gelene kadar ısıtılır, kaynama noktasına geldiğinde ise altı kısılarak 10 dakika daha ısıtılır. Altı kapatıldıktan sonra 10 dakika demlenmeye bırakılır.

Tane ginseng kökü çayı demlemek için yaklaşık bir parmak ebatlarındaki ginseng kökü parçaları, bir su bardağı sıcak suya eklenir. 5 dakika boyunca kaynatılır. Daha sonra ağzı kapatılarak 10 dakika demlenmeye bırakılır. Ginseng parçaları süzülerek içmeye hazır hale gelir.

Ginsengin Faydaları Nelerdir?

· Diyabet tedavisinde, ginsengin kan şekeri düzeyini düşürücü etki göstermektedir.

· Yaşlanma karşıtı bir gıda olarak ön plandadır.

· Bilişsel yeteneği geliştirir, demans, alzheimer ve diğer bilişsel bozuklukların başlamasını önler.

· Kurutulmuş ya da toz haline getirilmiş ginseng hızla bastırır. Kilo verme sürecinde destek olur.

· Tozlanmış ginseng erkek cinsel performansı  ve libidoyu arttırmaktadır.

· Ginseng güçlü bir genel takviyedir.

· Ginsengin adaptojenik etkisi bulunmaktadır.

· Ginseng bütün vücut için toniktir.

· Vücudun enerji düzeylerini yükseltir ve atletik performansı artırır.

· Konsantrasyon eksikliğini gidermek için önemli bir destektir.

· Strese karşı dayanıklılığı artırır.

· Vücutta bağışıklık sisteminin önemli bir destekçisi ve iyileştiricidir.

· Grip riskini azaltmaktadır.

· Kolesterolü azaltıcı etkisi vardır.

· Karaciğeri toksinlerden temizler.

· Radyoterapinin yan etkilerini azaltır.

· Prostat, mide, böbrek, karaciğer, kalınbağırsak, beyin ve akciğer kanserlerine karşı etkilidir.

· Bronşit, astım ve dolaşım problemlerinin tedavisinde kullanılır.

Kimler Ginseng Kullanmamalıdır?

Önerilen doz ve sürede kullanılması durumunda ginseng herhangi bir yan etkiye sebep olmaz. Bazı durumlarda ise ginseng tüketimi önerilmemektedir.

· Göğüs hastalığı ve göğüs kanseri olan kadınlar ginseng kullanmamalıdır.

· Kan inceltici, kan sulandırıcı ilaçlarla birlikte tüketilmemelidir.

· Diyabet ilacı kullanan şeker hastalarının, ginseng kullanmamaları önerilmektedir. Ginsengin, şekeri düşürücü etkisi şeker hastası bireylerin şekerinin daha fazla düşmesine sebep olabilir.

· Kalp ilaçlarıyla birlikte alınmamalı.

· Tansiyon hastası, kalp ritim bozukluğu olan bireylerin ginseng kullanımı önerilmez.

Ginsengin Yan Etkileri Nelerdir?

Uzun süreli tüketile ginsengin zararları çeşitli şekilde görülebilir. Bu yan etkiler şu şekildedir:

· Baş ağrısı ve baş dönmesi

· Uyku problemleri

· Sindirim problemleri

· Tansiyon ve kan şekeri değişiklikleri

· Ödem, ishal

· Kalp hızı azalması

· Nöbetler ve sayıklama

· Kadınlarda şişmiş göğüsler ve vajinal kanamalar