Muhtemelen şu anda sosyal medyada dolaşan ve fedakar bir tavır sergileyen hayvanların hareketli sahnelerini gösteren bazı videoları görmüşsünüzdür. Örneğin, bir hayvanat bahçesinde yanlışlıkla düşen bir çocuğu kurtaran bir goril var. Sonra soğuktan kanatlarının altında küçük bir köpeği koruyan ördek var. Bu şu soruya yol açar: hayvanlar doğaları gereği ilgileniyor mu? Bilimin daha pozitivist tarafında olanlar bu soruyu saçma buluyor. Ünlü biyolojik egoizm teorisini kullanırlar ve rekabet ve bireyciliğin doğal seçilimin eksenleri olduğuna ikna olurlar. Bununla birlikte, daha az ortodoks bazı bilim adamları, sorunun tamamen ele alınmadığını ve konuyla ilgili birçok şüphenin kaldığını söyleyecektir. Hayvanların doğaları gereği destekleyici olduklarının doğrulanması bir 'insan' fikridir. Demek ki insanlar da hayvandır. Birçoğu, insanların diğer tüm varlıklardan üstün olduğu fikri olan insan merkezciliğe inanır. Yine de birçok hayvan davranışlarıyla bizi şaşırtmaya devam ediyor ve bilim adamlarının bu konuda bir fikir birliği yok.

Biyolojik Bencillik

Bu konuyu ele alan yaklaşımlardan biri biyolojik egoizmdir. Bu bakış açısına göre, organizmalar, herhangi bir özgecil davranış göstermeden önce, kendi iyiliklerini sağlamaya çalışırlar. Başka bir deyişle, yalnızca bir yiyecek tayın varsa ve diğer tüm değişkenler eşitse, her biri o rasyonu ele geçirmeye çalışır. Aynı şekilde bencil gen tezi de ortaya atıldı. Bu kavram Richard Dawkins tarafından icat edildi. Onun teorisine göre evrimin failleri bireyler değil genlerdir. Organizmalar, bu genlerin evrimi için araçlardan başka bir şey değildir. Aslında Dawkins'in sözleriyle: “Genler için hayatta kalma makineleridir”. Bencil gen, bu haliyle, ahlaki bencillik kavramına değil, onların hayatta kalmasını ve bir sonraki nesle aktarılabilmesini sağlayan mekanizmaya atıfta bulunur. Bir tür 'doğal zulüm'. Arılar örnek olarak verilmiştir: Dişi işçiler kısırdır ve doğurgan olduğu için 'hükümdarlık' rolüne sahip olan kraliçe için çalışırlar.

Hayvanlar Doğaları Gereği İlgileniyor mu?

Colin Tudge ve George Price gibi bazı bilim adamları biyolojik bencillik, bencil gen ve benzerleri hakkında fikirlere meydan okudular. Fedakârlık ve işbirliğinin doğanın temelini oluşturduğunu ve bu davranışların insan bakış açısından "bencillik" diyebileceğimiz şeyle dönüşümlü olduğunu düşünüyorlar. Price'ın hayvanların doğal olarak şefkatli ve fedakar olduğunu doğrulamak için kullandığı örneklerden biri, bir amip türüdür ( Dictyostelium mucoroides ). İzole yaşıyor. Bununla birlikte, yiyecek sıkıntısı olduğunda, bu bireyler bir araya gelerek daha karmaşık bir organizma oluştururlar. Bu süreçte bazılarının başkaları için kendilerini feda etmesi gerekiyor ve yapıyorlar. Herhangi bir fedakar davranışın bencillik maskesinden başka bir şey olmadığını düşünenler de var. Amotz Zahavi, Arap Şarlatan adlı bir kuşun çölün ortasında bir solucan bulması üzerine onu yemediğini, ancak başka bir kişi bunun için yalvarana kadar sakladığını keşfetti. Bu olursa, yiyeceği memnuniyetle 'verir' ve sonra sürünün alfa erkeği olma niyetiyle ortalıkta dolanır.

Açıklanması Zor Vakalar

Bu bilimsel tartışmanın yanı sıra, kesinlikle biyolojik bencillik veya bencil gen ile açıklanamayan bir dizi hayvan davranışı vardır. Örneğin daha önce bahsettiğimiz dişi ördeğin yavrusunu soğuktan koruması durumu. Bu davranış koruyucuya herhangi bir fayda sağlamaz. Aslında, fedakarlığın tipik bir tezahürü gibi görünüyor. Ancak bu tür vakalar, hayvanların doğaları gereği umursadığını düşünmemize yol açan yegâne örnekler değildir. Biyolog Bernd Heinrich, bir ren geyiğinin kalıntılarını bulan bir karga sürüsünün, arkadaşlarına bulguyu bildirmek için gök gürültülü bir ses çıkarmaya başladığını gözlemledi.

Bir çalışma, deniz örnekleri arasında bazı şaşırtıcı fedakarlık vakalarını keşfetti. Örneğin, kambur balinalar, birkaç orka tarafından takip edilen bir fok sahile ulaşana kadar eşlik etti. Bundan ne gibi bir fayda elde edeceklerdi? Cevap yok. Belki hayvanlar doğaları gereği şefkatlidirler ama aynı zamanda doğuştan bencildirler. Gerçekten de, her iki davranış çizgisinin de mevcut olabileceği görülüyor.