Geleneksel Çin mutfağında iki çeşidi kullanılır, açık (light) ve koyu (dark) soya sosu. Koyu soya sosu genelde pişirme öncesinde malzemenin marinesinde kullanılır ve esas amacı koyu renk sağlamaktır. Açık soya sosundan farkı daha tatlı ve kıvamlı olmasıdır. Açık soya sosu daha çok yemeğin tuzunu ayarlamak için kullanılır, yemek pişerken tuzu kontrol edilir ve kafi bulunmazsa ekstra açık soya sosu eklenir. Çin lokantalarında yenen koyu renkli hindi, tavuk ve ördek etlerinin yumuşaklığının sırlarından birisidir. Bugüne kadar soya sosu hakkında çok yazılıp çizildi yerin dibine sokuldu. Peki, soya sosu sağlıklı beslenmenin mucize gıdası mı? yoksa bize sinsice zarar veren tehlikeli bir zehir mi? O zaman soya sosu hakkında kararı, kendiniz verin diyor ve başlıyorum.

Soya Sosu Nedir?

• Ana malzemesi soya fasulyesi olan soya sosu fermente bir sostur.
• Soya sosu tadı son derece baskın olan bir sos çeşididir.
• Aroması belirgin olduğundan birçok tarifte farklı şekillerde kullanılabilir.
• Yediğiniz ürünlerin doğallığına dikkat ediyorsanız, bazı marketlerde tamamı organik malzemeler ile üretilmiş organik soya sosu çeşitlerini de bulabilirsiniz.
• Soya sosu kalori miktarı olarak, 100 gramında 53 kcal kalori içerir.

Soya Sosu Nerelerde Kullanılır?

Genel olarak soya sosunu tanıdık, "Peki nerelerde kullanılır bu sos?" derseniz de;

• Soya sosu sofrada tuz niyetine kullanabilir, tavada soteleyeceğiniz sebzelere ekleyebilir ya da sarımsak ve zencefille karıştırarak özellikle mantarlar ve tavuk eti için marinasyon malzemesi olarak değerlendirebilirsiniz.
• Soya sosunun ayrı bir lezzet kattığı tarifleri mutfağınızda pişirebilirsiniz.
• İçerdiği riboflovin, göz yorgunluğunu alır, kataraktın önlenmesi ve tedavisinde oldukça etkili bir maddedir.
• Vücutta çok sayıda kimyasal reaksiyona girerek antikorlar üreten B6 vitamini içermesi sayesinde pek çok hastalığa karşı koruma sağlar.
• B6 vitamini, kandaki hemoglobin sayısının düşmesini engelleyerek anemiyi, egzama türü cilt rahatsızlıklarını, yorgunluk hissini engeller; kalp-damar hastalıklarına karşı koruma sağlar.
• B3 vitamini olarak da bilinen niasin ise, kolesterolü düşürmede etkili; panik atakları azaltmada yardımcıdır.

Soya Sosu Faydaları Nelerdir?

• Soya sosu anti-oksidan özelliğe sahiptir. Bu sayede vücudun kendisini yenileyebilmesine yardımcı olur.
• Magnezyum minerali açısından oldukça zengin olan soya sosu, strese karşı faydalıdır ve enerjik hissetmenizi sağlar.
• Yorgunluk hissini gidermeye yardımcı olacak soya sosu, metabolizmanızın güçlenmesine ve ideal bir şekilde çalışmasına yardım eder.
• Sindirim ve dolaşım sistemlerinin düzenli bir şekilde çalışabilmesini destekler.
• B6 vitamini içeren soya sosu bağışıklık sisteminin güçlü kalmasını sağlar ve özellikle kış aylarında hastalıklardan korunmanıza yardım eder.
• İçerdiği demir ile vücudun gelişimini destekleyen soya sosu sahip olduğu fosfor ile kemik ve diş sağlığı için de oldukça önemli bir besindir.

• Ayrıca, vücuttaki proteinin sentezlenmesini sağlayarak enerji oluşumuna olanak verir.
• Göz yorgunluğuna da iyi geldiği düşünülen soya sosu göz sağlığı açısından son derece yararlıdır.
• Egzama gibi cilt rahatsızlıklarının giderilmesinde önemli bir destekleyicidir.
• Ayrıca, soya sosunun Tip 2 Diyabet'i önleyici etkisi olduğunu gösteren ön çalışmalar da yapılmıştır, fakat bu yöndeki araştırmalar devam ettiğinden henüz kesin sonuçlara ulaşılamamıştır.

Uyarmadan geçmek istemiyorum; sağlığınızı olumsuz etkileyecek durumlarla ve alerji benzeri reaksiyonlarla karşılaşmamak için soya sosu tüketmeden önce doktorunuza danışınız.

Soya Sosu Zararları Nelerdir? 

• Soya sosu, içerdiği yüksek sodyum nedeniyle tansiyon ve kalp-damar sağlığı için sorun teşkil edebilir.
• Bu nedenle tuz yememesi gerekenler, soya sosundan da uzak durmalıdır.
• Her ne kadar soya sosundaki sodyumun normal sofra tuzundan farklı olduğuna dair teoriler ortaya konmuşsa da araştırmalar, henüz, soya sosunun “tuz” kaynaklı risk faktörü olabileceği gerçeğini ortadan kaldırmaya yetecek düzeyde değildir.
• Soya alerjisi ise bir çeşit gıda alerjisidir, yaygınlığına dair bir araştırma yapılmamıştır ama çocuklarda, yetişkinlere oranla daha sık görülür.
• Hayati tehlike oluşturabilecek gıda kaynaklı alerjik reaksiyonların önemli bir kısmıyla ilişkilendirilmektedir.
• Soya alerjisi, soya alındıktan sonraki ilk birkaç dakikayla birkaç saat arasında belirti verir.
• Genellikle ağızda kurdeşen ve kaşıntı şeklinde kendini gösterir.
• Nadir durumlarda ise ciddi hayati tehlikelere yol açabilecek semptomlar verir.
• Bu vakalar, daha çok astım rahatsızlığı olanlarda ve zaten diğer bazı gıdalara karşı da alerjik reaksiyon gösteren kimselerde gerçekleşir.

• Yaygın olarak görülen hafif alerjik reaksiyonlar; ağızda karıncalanma, kurdeşen, cildin kaşınıp pul pul dökülmesi şeklinde gerçekleşen egzama, dudak, dil, boğaz, yüz veya vücudun herhangi bir bölgesindeki şişme, hırıltılı ve/veya zor nefes alma, burun akıntısı, karın ve mide ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve ciltte kızarıklıklar olarak ortaya çıkar.
• Nadir görülen ve hayati tehlikesi olan durumlardaysa boğazda şişkinlik ve yumru oluşur; nefes almak zorlaşır. Tansiyon aniden düşüp kişi, şoka girebilir.
• Nabız artar; baş dönmesi, sersemlik hissi ve bilinç kaybı yaşanır, böyle durumlarda acilen tıbbi yardım alınmalıdır.

Peki, Soya Sosu Yararlı Mı Zararlı Mı?

• Soya sosu, başka birçok gıda gibi insan vücuduna hem zararlı hem de yararlı etkileri olan bir besin olsa da sabıkalı ve şaibeli bir ürün olmaya devam ediyor.
• Proteinden ve daha önce bahsedilen mineral ve vitaminlerce zengin olmasının sağladığı yararların yanı sıra, kesin kanıtlarla desteklenemese de bol tüketim neticesinde kansere ve kullanan çocuklarda ileriki yaşlarda cinsel bozukluklara yola açabileceği iddiaları da vardır.
• Bu iddialar, bilimsel çalışmalarla kanıtlanmamış olsa da bizce, özellikle hamilelerin ve bebeklerin fazla miktarlarda yememesi, risk almamak adına daha doğru olacaktır.
• Ayrıca, soya sosunun bahsedilen yararlarının da geleneksel olarak uzun fermantasyon süreci sonunda üretilmiş soya sosları için geçerli olduğunu belirteyim.
• Marketlerde satılan soya soslarının çoğu, sadece 2 gün gibi kısa sürelerde kimyasal katkılarla üretildiklerinden, soya sosunun iddia olarak kalan risklerinin haricinde gerçek zararlar barındırır.