Gıda Ürünlerinin Etiketlerini Doğru Okumak

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Piramidi'nde ilk sırada ve fizyolojik ihtiyaçlarımızdan olan beslenme, günümüzde başka bir boyut kazanmış, yalnızca yaşamak için değil, sağlıklı ve kaliteli bir hayat sürebilmek için bilinçli olma gerekliliğini de beraberinde getirmiştir. Her geçen gün gelişen gıda endüstrisi, artan dünya nüfusuna, gıdaya ulaşım kolaylığı sunsa da süregelen bu çeşitlilikte doğru ürünleri seçmek ve sağlıklı besinler tüketmek önem arz etmektedir.

Hemen hemen her gün girdiğimiz marketlerde, bakkallarda, alış-veriş merkezlerinde ve gıda ürünü satışı yapılan yerlerde, aldığımız gıda maddelerine karşı bilinçli olmalı, özellikle etiket okuma konusunda kendimizi yetiştirmeliyiz. Etiket okumak yalnızca bir ürünün son kullanma tarihine bakmak değil; içerikteki maddelerden tutun da üretim şekline, muhafaza koşuluna kadar son tüketiciyi ilgilendirmektedir.

Gıda Ürünlerinde Etiket

Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’ndeki Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliği’ne göre son tüketiciye sunulan gıda maddelerinin etiketlenmesinde belirli kurallar vardır. Gıda maddelerinin adeta kimliğini oluşturan bu etiketlerde; ürünün adı, içeriği, üretim yeri, üretim tarihi, net miktarı, firma adresi, seri numarası, üretim izin tarihi, son kullanma tarihi, eğer ithal bir ürün ise ithalat kontrol belgesi tarihi, ait olduğu ülke gibi bilgiler ve bunlar dışında alerjen uyarıları; varsa özel uyarılar, saklama koşulları da dahil birçok bilgi yer almalıdır. Bu bilgiler satışa sunulan bir üründe mutlaka olmalıdır.

Tüketiciler Nelere Dikkat Etmelidir?

1- Artık bunu bilmeyenimiz yok, son kullanma tarihi: Son tüketim tarihi, bir gıda maddesinin o tarihe kadar tüketilmediği taktirde insan sağlığı için artık tehdit oluşturabileceği tarihi ifade eder. Tavsiye edilen tüketim tarihi ise bu süre geçse bile ürünün özelliklerini koruyorsa tüketilebileceği tarihi ifade eder. Benim önerim, TETT geçmiş bir ürünü kontrol etmeden asla tüketmemeniz yönünde. Fakat unutmamak gerekir ki tüketicilerin çoğunluğu bu bilgiye sahip olmadıklarından tüketilir durumda olan birçok gıdayı da israf etmektedirler.

2- Gıda içeriği ile etiketteki tanımlamanın birbirine uygun olup olmaması: Bazı gıda ambalajları öylesine illüzyonludur ki kafamızda oluşan ürün ile paketin içindeki ürün aslında aynı değildir. Örneğin, dondurma almaya yöneliriz ve ambalajın üstündeki “Sütlü buz” ibaresine genellikle dikkat etmeyiz ya da meyve suyu satın alırken içerikteki meyve oranının aslında varla yok arasında olmasına dikkat etmeyiz. Çünkü ambalajın üstünde süslü ve güzel bir görüntü vardır ve bu kafamızdaki üründür. Oysa yazıldığı üzere ne sütlü buz dondurmadır, ne de oranına bakmadan aldığımız meyve suyu yüzde yüz meyve suyudur.

3- Allerjen maddeler: Özellikle alerjik bir bünyesi olan tüketiciler veya çocuk, hamile, hasta gibi hassas tüketicilerin etiketler üzerindeki alerjen bileşikleri dikkate alması gerekmektedir. Bu konudaki uyarıları dikkate almak bazen hayati bir öneme sahiptir.

4- Günlük karşılama miktarı: Gıdaların besin ögeleri ve sağladıkları enerji bazında günlük ihtiyacın ne kadarını karşıladığı konusundaki bilgilendirmedir. Çocuklar, sporcular, diyabetliler gibi çeşitli rahatsızlıklara sahip olan insanlar için özellikle önemli bir bilgidir.

5- Muhafaza koşulları: Giderek artan gıda ürünü skalasında en dikkat edilesi konulardan biri de saklama koşullarıdır. Özellikle çabuk bozulabilen hızlı tüketim ürünlerinde, et, süt, deniz ürünleri gibi, etiket üzerinde yazan koşullara muhakkak özen gösterilmelidir. Gıda zehirlenmesi hiç de hafife alınacak bir konu değildir.

6- Üretim yöntemi: Her ürünün kendine has bir üretim ve paketlenme yöntemi vardır. Bazı durumlarda üretim yöntemi de tüketiciler tarafından dikkate alınmalıdır. Örneğin et ve et ürünlerinde helal kesim, kanatlı et ürünlerinde yolum yöntemleri çeşitli hassasiyetleri ve inanışları olan insanlar için önemlidir. Bunun dışında örneğin süt ürünlerinden olan bir peynirin tütsülenmiş olup olmaması, paketlenme yöntemi veya bir ürünün organik olup olmaması, hangi koşullarda üretildiği oldukça mühimdir.

Etiketteki İfadeler Bize Neler Söyler?

Porsiyon: Bir kişinin tek öğünde belirli bir besinden yediği miktardır. Ürünün kaç porsiyon olduğu bilgisini verir.

Kalori: Bir besin tüketildiğinde enerjiye dönüşür. Bu enerjiye ise kcal denilir. Bize bir gıdanın kaç kalori olduğu bilgisini verir.

Zenginleştirilmiş: Besine sonradan eklenen ürünlerin varlığını ifade eder. Örneğin sofra tuzlarında iyot ilavesi, meyve sularında c vitamini ilavesi gibi.

Azaltılmış: Daha az enerji, şeker veya yağ içeren ürünler için yapılan bilgilendirmedir.