Son yıllarda, özellikle üniversite öğrencileri, yeni mezunlar ve hatta çalışkan şirket yöneticileri arasında "beyin takviyeleri"nin popülaritesinde büyük bir artış oldu. Nootropikler ya da birçok insanın onlara "akıllı haplar" dediği şekliyle, öğrenme kabiliyetini, motivasyonu, konsantrasyonu ve yaratıcılığı geliştirmeyi amaçlayan bilişsel güçlendiricilerdir.
En iyi nootropikler, beynin daha verimli çalışmasına yardımcı olabilecek bağımlılık yapmayan maddeler olarak kabul edilir. Tüm nootropikler güvenli veya etkili olmasa da, özellikle aşağıdakiler gibi bir dizi vardır:
•    Adaptojen otlar
•    Şifalı mantarlar
•    Bakopa
•    Ginseng
•    DHA/balık yağı
•    Ginkgo Biloba
Hafızayı, düşünme hızını ve dikkat süresini geliştirmeye yardımcı olabilecek diğer türler, kafein ve L-theanine ile birlikte yeşil kahve özü veya matcha yeşil çayıdır.

Nootropikler Nedir?

Nootropikler, bilişsel performansı artırmak için kullanılan doğal ve insan yapımı diyet takviyeleri dahil ürünlerdir. Beyin takviyeleri olarak da adlandırılırlar çünkü odaklanma, dikkat ve üretkenlik gibi konularda yardımcı olabilirler. "Nootropik" terimi geniş bir ürün yelpazesini kapsar. Bunlar, beyin güçlendirici ilaçlar, bitkiler, amino asitler ve bilişsel güçlendirici etkilere sahip olduğu söylenen diğer takviyeleri içerir. Nootropiklere ayrıca "akıllı ilaçlar", "beyin güçlendiriciler" veya "hafızayı güçlendiren ilaçlar" da denir. Bu kategori hızla karmaşık hale gelebilir çünkü nootropikler genellikle "yığınlar" veya karmaşık şekillerde etkileşime giren çeşitli farklı bileşenleri içeren maddeler olarak üretilir. Her birinin benzersiz olduğu ve kendine özgü eylem mekanizmalarına sahip olduğu düşünüldüğünde, nootropiklerin tam olarak nasıl çalıştığını açıklamak zordur . Bu kategoriye kaç farklı beyin takviyesinin girdiği göz önüne alındığında, bilişsel işlevi nasıl geliştirdiklerine dair düzinelerce olası açıklama vardır.

Çoğunun ortak noktası, beyindeki belirli nörotransmiterlerin, enzimlerin veya hormonların seviyelerini değiştirebilmeleridir. Nootropiklerin enerjiyi, odaklanmayı, motivasyonu ve daha fazlasını etkileyen asetilkolin, adrenalin, dopamin, serotonin ve GABA düzeylerini etkilediği gösterilmiştir. Bazıları iyon kanallarını, sinir büyüme faktörlerini, taşıyıcıların geri alımını, antioksidanları ve amiloidleri de etkileyebilir. Birçoğu, uyarıcı etkileri veya kafein nedeniyle uyanıklığı artırabilirken, bazıları kan akışını teşvik eder ve beyni oksidatif stresten korumaya yardımcı olur.

Nootropikler Doğal mı?

Nootropikleri çoğu uyarıcıdan, yasadışı uyuşturucudan ve ruh halini değiştiren reçetelerden farklı kılan şey, bunların toksik ve bağımlılık yapmadığı kabul edilmeleridir. Birçoğu bitkilerden veya protein açısından zengin gıdalarda bulunan izole edilmiş amino asitlerden elde edilir. Bununla birlikte, bazıları doğal değildir (sentetiktir) ve bunlar daha güçlü etkilere sahip olma ve daha fazla risk oluşturma eğilimindedir.

Ne Kadar Süredir Kullanılıyor?

Bu bileşiklerin birçoğu yeni bir şey değil. Mantarlar ve adaptojenler gibi doğal türler binlerce yıldır tüketilmektedir. 1950'lerden başlayarak, Britanyalı ve Amerikalı bilim adamları, askeri personele yardımcı olabilecek ve potansiyel olarak belirli hastalıklarla savaşabilecek zihin değiştiren maddelerle deneyler yapmaya başladılar.

Beyin takviyelerinin ilk kullanımlarından biri CIA'e yardım etmekti. Maddeler, şok tedavisi ve hipnoz gibi yaklaşımlarla birleştirildi, ancak bu çabalar çoğunlukla geri tepti ve zararlı etkilere neden oldu. Dr. Corneliu Giurgea "nootropik" terimini ilk olarak 1972'de ortaya attı. Bunları hafızaya fayda sağlama ve diğer bilişsel süreçleri destekleme yetenekleri açısından araştırdı, ancak aynı zamanda güvenli ve toksik olmadıklarından emin olmak istedi. Giurgea, Yunanca "akıl" ve "bükülme" sözcüklerini birleştirerek nootropik sözcüğünü buldu. Giurgea ilk kez 1964 yılında yetişkinler ve yaşlılar için düzinelerce ülkede terapötik kullanımı onaylanan pirasetam maddesini sentezledi. Giurgea'ya göre piracetamın "beyni susturmak yerine harekete geçirdiği" bulundu ve ardından onun tarafından yeni bir uyuşturucu kategorisine ait olduğu ilan edildi. Nootropik geliştirmedeki öncülerin çoğu, "Bilgi Çağı"nın ortaya çıktığı 1990'larda ve 2000'lerde Silikon Vadisi'nde çalıştı. Şimdi, halka açık bir biliş güçlendirici ilaçlar (nootropikler) dünyası var.

Faydaları Nelerdir?

Bilişsel performansı ve zihinsel sağlığı artırmak istiyorsanız nootropikler sizin için neden iyidir? Aşağıda, nootropiklerle ilişkili en yaygın faydalardan bazıları verilmiştir:

•    Öğrenme ediniminin arttırılması.
•    Beynin iki yarım küresinin eşleşmesini arttırmak (beynin sol ve sağ taraflarının bilgiyi işlemek için birlikte çalışma şekli).
•    Planlama, organize etme, odaklanma, hatırlama ve uzamsal farkındalık gibi görevleri içeren yönetici işlemleri geliştirmek.
•    Kişinin ruh halini, enerjisini, zihinsel berraklığını, motivasyonunu ve yaratıcılığını geliştirmek.
•    Muhtemelen DEHB için doğal bir çare olarak çalışıyor.
•    Stresli ve zehirli bir ortama karşı vücudun ve beynin savunmasını oluşturmak.
•    Nöroprotektif faydalar, yani beyninizi hasar ve dejenerasyondan korur.
•    Artan irade.
•    Uzun süreli hafızayı ve gerçeklerin kısa süreli ezberlenmesini geliştirmek.
•    Beyindeki sinapsların plastisitesini etkileyen, yani deneyimlere bağlı olarak beynin nasıl değiştiği.
•    Hücre zarı akışkanlığının arttırılması.
•    Serebral kan akışını iyileştirmek.
•    ATP'nin (vücudun kullandığı ana "enerji para birimi") mitokondriyal üretimine yardımcı olmak gibi metabolik destek sağlamak.

Nootropikler ve Adaptojenler

•    Adaptojenler, en iyi nootropiklerden bazıları olarak kabul edilir çünkü bu bitkileri rutininize eklemek sizi kronik stresin zararlı etkilerine karşı daha dirençli hale getirebilir. Örneğin, sürekli yüksek kortizol seviyelerine karşı koruma sağlarlar; bu seviyeler uzun süre yükselirse vücudunuzdaki her fizyolojik sistemi etkileyebilir.
•    Adaptojenler, şifalı bitkilerin eşsiz bir sınıfıdır, çünkü çeşitli stres faktörlerine tepki verirken vücudu dengelemeye, eski haline getirmeye ve korumaya yardımcı olarak kan basıncı ve hormonal denge gibi fizyolojik işlevleri normalleştirirler. Ayrıca beyne zarar veren aşırı oksidatif stresi bastırarak antioksidan aktiviteyi artırmaya yardımcı olabilirler.
•    Dayanıklılığı ve zihinsel performansı artırmaya yardımcı olabilecek adaptojenik bitkiler arasında Panax ginseng, kutsal fesleğen, ashwagandha , astragalus kökü, meyan kökü, rhodiola rosea ve cordyceps bulunur.
•    Bununla birlikte, adaptojenik şifalı bitkiler belirli reçeteli ilaçlarla etkileşime girebilir ve bazı rahatsızlıkları olan kişiler için önerilmez, bu nedenle şu anda herhangi bir ilaç kullanıyorsanız önce doktorunuzla konuşun.