“Bin kez söylenen yalan gerçek olur” sözü, Hitler'in propaganda bakanı Joseph Goebbels'e atfedildi. Bir olaylar zincirini anlattı. Bu, yanıltıcı gerçek etkisi veya yineleme etkisi olarak bilinen psikolojik bir süreçten kaynaklanmaktadır. Aldous Huxley, Cesur Yeni Dünya adlı kitabında, yanıltıcı gerçek etkisine de atıfta bulundu. Bu romanda iktidarın toplumu etkilemek için kullandığı mekanizmalardan biri de insanlara uyurken 62.400 kez bir bildiri dinletmektir. Dahası, hepimiz biliyoruz ki, yanıltıcı gerçek etkisi, reklam endüstrisi tarafından etki kazanmak için en çok kullanılanlardan biridir. Bunun nedeni, tekrarlamanın beyni belirli ifadelere aşina hale getirmesidir. Bu nedenle, doğru olmasalar bile onları gerçekmiş gibi özümsemekle sonuçlanır.
Yanıltıcı Gerçek Etkisi
Yanıltıcı gerçek etkisi, bize sıklıkla tekrarlanan şeylere öznel geçerlilik verme eğiliminde olduğumuz psikolojik bir mekanizmadır. Bu, bize söylenebilecekleri kanıtlarla veya gerçeklerle karşılaştırma eğiliminde olmadığımız için işleyen bir önyargıdır. Bu nedenle, bir mesajı birçok kez dinlemek, başkaları tarafından doğrulandığı fikrini içselleştirmemizi sağlar. Bilişsel sistemimiz paradoksaldır. Bazı ifadelere gerçeğin doğasını verme eğilimindeyiz. Aslında, destekleyici gerçeklerle ilgisi olmayabilecek belirli verileri referans alıyoruz.
Bazen bir ifade kendi inançlarımızı yeniden doğrular. Diğer zamanlarda, birçokları tarafından inanılan ve bu nedenle bizim tarafımızdan güvenilirlik verilen bir gerçektir. Hatta bazı iddialar abartılı gelse de tekrarın gücüyle doğru kabul edebiliriz. En ilginç yönlerden biri, yalnızca hakkında çok az şey bildiğimiz konular hakkında değil, aynı zamanda zaten aşina olduğumuz konular hakkında da mantıksız verilere inanmaya başlamamızdır.
Açıklayıcı Bir Soruşturma
Yapılan araştırmalarda, yanıltıcı gerçek etkisi olgusunun çeşitli yönlerini inceledi. İlk aşamada, katılımcılar, mantık ışığında mantıksız olan bir dizi ifadeden haberdar edildi. Örneğin, Dünya'nın kare olması veya sigara içmenin akciğerlere iyi gelmesi. Sekiz ila 16 ifade vardı. Katılımcılardan her bir ifadenin ne kadar inandırıcı olduğunu derecelendirmeleri istendi. Daha sonra, onlara başka bir sırayla tekrar sunuldular ve bu, onları beş kez tamamlayana kadar devam etti.
İkinci aşamada yine 16 ifade gösterildi. Bunlardan sekizi önceki aşamada kullanılmış ve diğer sekizi yeniydi. Bunları birden 50'ye kadar derecelendirmeleri gerekiyordu; burada bir "kesinlikle yanlış" ve 50, "kesinlikle doğru" idi. Daha sonra tekrarların katılımcıların algılarında herhangi bir değişiklik oluşturup oluşturmadığı değerlendirilmiştir. Bulgular, insanların yüzde 53'ünün tekrarlanan iddiaları giderek daha az yanlış olarak gördüğünü gösterdi. Öte yandan, yüzde 28'lik oran tam tersi bir etki yaptı ve katılımcılar saçma "gerçeklerin" tekrarlarına ne kadar çok maruz kalırlarsa, onların yanlışlıklarının o kadar farkında oluyorlardı. Bu nedenle, yanıltıcı gerçek etkisi her zaman işe yaramıyor gibi görünüyor.
Beyin Tuzakları
Yanıltıcı gerçek etkisinin etkisi fenomeni kendi iyiliği için işlemez. Cevap beyindeki bir tuzakta yatıyor. Gerçek şu ki, bu organ tam olarak bir titizlik anıtı değil. Tam tersine: beyin biraz tembeldir ve elinden geldiğince enerji tasarrufu sağlar. Bu nedenle tekrar, daha fazla 'işleme akışkanlığı' anlamına gelir ve bilginin işlenmesini kolaylaştırır. Etki, karmaşık bir metni okuduğumuzdakine benzer. Her yeni okumada, genellikle onu biraz daha iyi anlamayı başarırız. Bu gerçek, çalışma verilerinin doğru olduğunu önerme eğilimindedir. Bir şey 'bizimle rezonansa girdiğinde' beynimiz daha az eleştirel olma eğilimindedir. Başka bir deyişle, korumamızı indiririz ve verileri iyice incelemeden kabul ederiz, çünkü bu, işten tasarruf sağlar.
Aldıkları herhangi bir bilgiyi değerlendirmeme olasılığı daha yüksek olan bazı insanlar var. Bunu ve beynin daha az çalışma eğilimini hesaba katarsak, her yalanın yeterince tekrarlanması halinde doğru olabileceğine inanmamız için mükemmel koşullar ortaya çıkar. Aldatıcı gerçek etkisi bu şekilde çalışır.
