Aşotunu seveni de var sevmeyeni de, hatta bazı kişiler azotunu görmeye tahammül edemeyecek kadar nefret ediyorlar. Özellikle Erzurum yöresinde bir yere misafire gidildiyse şu sözcük sıklıkla duyulmuştur. “ellerine sağlık yemeklerin çok güzel olmuş ama keşke aşotunu koymasaydın, yemeğin tadını bozmuş” diye. Ben genellikle beslenirken bir yemeğin lezzetinden daha çok faydalarını ön plana tutup o şekilde besleyenlerdenim, durum böyle olunca da aşotu sevdiğim bitkiler arasında yer alıyor. Genellikle tazesinin kokusuna takılıyor insanlar ama benim için -aşırı konulmadıkça-yemeklere harika bir rayiha veriyor… Siz o yüzden en iyisi onun hakkında olumsuz yorumlara takılmadan hayatınıza hatta mutfağınıza sokmanızı öneriyorum, çünkü onu dünyada kullanan oldukça çok… Ülkemizde Doğu’ya doğru gittikçe yemeklere daha çok giriyor, hatta bazılarının vazgeçilmezi oluyor mesela Erzurum… Oralarda adı “aşotu”; Artvin’e geldiğinizde, Gürcistan’a geçtiğinizde “kinzi”… Azerbaycan’da da çok tüketiliyor… Hindistan mutfağının önde gelen baharatlarından kişniş. Sonra Tayland; okyanusu aştığımızda Meksika… Bölgesine göre birçok adı var; yumurcak, kara kimyon, kişnit, Abaza otu, kuzbere, sativum da deniliyor…

Dünyaya nam saldığı gibi aşotu üstelik binlerce yıldır kullanılıyor, mesela; Mutfaktaki tarihi MÖ 7000’lere kadar gidiyor… Çünkü, o döneme ilişkin kazılarda kişniş tanecikleri bulunmuş… Mısır’da, firavun Tutankhamun’un mezarına koyulan yiyecekler arasındaymış… Yani, Akdeniz mutfağında da var, hala günümüzde bu bölgenin insanları aşotunu severek tüketiyor. Antik dünyanın ünlü hekimi Hipokrat’ın heybesinde de yine rastlıyoruz kendisine. Romalılar etleri muhafaza etmek için kişnişten faydalanmışlar… Ortaçağ’da afrodizyak olarak da kullanılmış.Kitapseverler için ufak bir bilgi iliştirmek istiyorum buraya; Binbir Gece Masalları’nı okuduysanız yine aşotunun burada da karşımıza çıktığını okuyacaksınız.  Bir yerlerde, Tokyo’da bir “kişniş restoranı” bulunduğunu okumuştum… Antiseptik özelliği taşıdığı söyleniyor… İlaç sanayisinde, parfüm yapımında da aşotundan yararlanıldığını görüyoruz…

Maydanozgiller familyasına ait bir bitki olan aşotu, yukarıda da söylediğim gibi kişniş olarak da biliniyor. Yeşil yapraklarıyla maydanoza oldukça benzeyen kişniş, tek yıllık otsu bir bitki. Meyvesinden yaprağına her yeri ayrı ayrı değerlendirilebildiği için aslında oldukça bereketli olan bu bitki, mutfaklarımıza en çok baharat haliyle konuk oluyor. Akdeniz iklimi yetişmesi için elverişli koşullar sağlarken, Akdeniz haricinde Afrika ve Asya'da da yetiştirilebiliyor. Aşotunun tarihine ve genel olarak tanıdığımıza göre şimdi gelelim aşotunu sevmeyenlerinin bile sevdirecek faydalarına...

Aşotu Faydaları Nelerdir?

• İçindeki linoleik asit gibi asitler sayesinde kötü kolesterolle mücadele ederek vücuda destek veriyor.
• Bu faydalı asitler kolesterolü dengelerken kan şekerini düzenlemeyi de ihmal etmiyor.
• Hem antioksidan etkisi hem de içeriğinde bulunan oleik asit gibi asitler sayesinde kalp ve damar sağlığını koruyor, felç ve kalp krizi gibi rahatsızlıkların yaşanma riskini azaltıyor.
• Aşotu, içinde bulunan cineol adlı madde sayesinde göz ve deri iltihaplanmalarına karşı da adeta doğal bir ilaç gibi etki gösteriyor.

• Sindirim sisteminin düzenli çalışmasını sağlıyor ve hazımsızlık sorununu gideriyor.
• Sindirim sistemini düzene soktuğu için de iştahsızlık sorunu yaşayanlara çare oluyor, vücutta iştah açıcı etkiler yaratıyor.
• Yemek sonrası oluşabilen mide krampları, şişkinlik ve ağrı gibi durumların önüne geçiyor.
• Aşotu tohumu doğrudan çiğnendiğinde kötü ağız kokusunun kesilmesini sağlıyor.
• Besin zehirlenmelerini önlemede etkili olduğu için en çok zehirlenmelere yol açan tavuk yemekleri gibi yemeklerde kullanılması önem taşıyor.
• Vücudu toksinlerden arındırması ve sindirimi kolaylaştırması nedeniyle diyet yapanlarına da yardımcı oluyor.
• Mide bulantısı, kusma ve baş dönmesi gibi ani gelişen rahatsızlıklarda önleyici etkileri bulunuyor.
• Vücudu rahatlattığı gibi sinir stresimi de rahatlattığından stresle baş etmede yardımcı oluyor, uykusuzluk sorununun önüne geçiyor.
• Özellikle kadınlarda cinsel isteği artırma yönünde etkileri olduğu da biliniyor.

Aşotu Kullanımı Nasıl Olmalı?

• Erzurum mutfağının nefis lezzeti aşotu çorbasını hazırlayabilirsiniz. Yoğurt çorbası olarak da anılan bu nefis çorbayı sadece buğdayla hazırlayabileceğiniz gibi kıyma, tuz ve karabiberle yapacağınız minik minik köfteleri de içine ilave ederek daha besleyici bir çorbaya imza atabilirsiniz.
• Bayram sofraları ve özel günler başta olmak üzere Erzurum'da sıklıkla yapılan bu çorbanın tadına en az bir kez bakmanızı şiddetle tavsiye ederiz.
• Bunun yanında aşotunun kökleri ve gövdesini çorbolarda ve sebze yemeklerinde kullanabilir, et yemeklerine de aroma katması için ilave edebilirsiniz.
• Daha uzun süre kullanmak içinse aşotundan salamura hazırlayabilir ve tüm yıl boyunca güvenle kullanabilirsiniz.
• Aktarlardan dört mevsim kolayca temin edebileceğiniz aşotu tohumlarını ise çekip toz haline getirerek aromatik bir baharat olarak değerlendirebilir, damak tadınıza uygun olarak dilediğiniz hemen her yemeğe ilave edebilirsiniz.
• Bunlara ek olarak aşotundan hazırlanan esansiyel yağları da harici olarak değerlendirebilirsiniz, benden söylemesi.