Papatyagiller familyasının üyesi olan, kültür bitkisi olarak üretimi gerçekleştirilen şevketi bostan, sarı çiçekli dikenli bir yapıya sahiptir. Akdeniz ikliminin nemli havasını seven, doğada kendiliğinden yetişen, çayırlarda sık sık gördüğünüz bitki, yabani bir bitki türüdür. Ege mutfağında oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır, farklı lezzetlere açık olanlar bu bitkiyi denediklerinde beğendiklerini de söylüyorlar. Ege’de de yetişen dikenli bir bitki olan şevketi bostan çayırlarda, güneş gören nemli alanlarda nadasa bırakılmış tarlalarda kendiliğinden yetişmektedir. Sarı çiçekli ve dikenli olan şevketi bostanı hem üretmek hem de ayıklayıp pişirmeye hazır hale getirilmek zor olsa da nasıl bir tada sahip olduğunu bilenler bu zahmete katlanılabileceğini söylemektedir.

Halk arasında bostan otu, mübarek dikeni, akkız gibi isimlerle de anılmaktadır. Dünya üzerinde ise Portekiz'den Fransa ve İran'a dek birçok yerde yetiştiriliyor. Şevketi bostanın latince bilimsel adı Cnicus benedictus’tur. Deniz kenarına yakın olan dağ ve tepelerde yabanisi yetişse de kültüre de alınan otsu ve tek yılık bir bitkidir. Yabani bitkiler arasında adı geçen şevketi bostanı düzgünce ayıklayıp yenebilecek hale getirmek de büyük önem taşıyor. Şevketi bostan Ege mutfağına özgü yemeklerde sevilen bir tat olması dışında Girit mutfağında da  yemeklere eklendiğinde tadı sevilen bir ottur. Genellikle kök kısımları  kuzu etiyle (kemikli) zeytinyağlı pişirilen şevketi bostan otu yine Giritlilerin çok bildiği ve sevdiği  kuzu etli arapsaçı ve enginar ile birlikte tadının enfes olduklarını söylüyorlar. Gelelim şimdi faydalarına daha sonra da şevketi bostanı nasıl yetiştireceğinizi öğrenelim...

Şevketi Bostan Faydaları Nelerdir?

 Yabani bitki olan şevketi bostanın yararları anlamında da tıp dünyası tarafından bilinen bir ottur. Ülkemizde üç tür şevketi bostan otu bulunmaktadır. İlaç yapımında da kullanılan şevketi bostanı çok eskiden, daha böyle yemeklerde, kuzu etlisi falan keşfedilmemişken, insanlar, özellikle böbrek rahatsızlığı olanlar, ya da böbrek taşı düşürmek isteyenler,  sıcak su ile kaynatılarak suyunu içerlermiş.

• Bitkiden elde edilen “taraksesteril asetat” adındaki kimyevi madde idrar yollarının kasılıp gevşemesini sağlamaktadır.
• Bu özelliği nedeniyle böbreklerdeki taş ve kumların dökülmesine yardımcı olmaktadır.
• Şevketi bostan aynı zamanda idrar ve gaz söktürücü özelliği bulunmaktadır.
• İçeriğinde bolca magnezyum, demir ve kalsiyum bulunduğu söyleniyor. Vücuda sağladığı vitamin ve mineraller sayesinde bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlıyor.
• Grip, nezle gibi kış hastalıklarına yakalanma riskini azaltıyor, özellikle balgam söktürücü etkiler göstererek boğazı rahatlatıyor.
• Kan dolaşımının sağlıklı bir şekilde sürmesini sağlıyor. Bu özelliği sayesinde beynin de ihtiyaç duyduğu oksijene kavuşmasını sağlıyor.
• Şevketi bostan bitkisi solunum yolları hastalıkları tedavisinde kullanılır.
• Sağlıkla çalışan beyin sayesinde düzenli olarak tüketildiğinde hafızayı güçlendirdiği, konsantrasyonu artırdığı biliniyor.
• Karaciğerin de sağlıkla çalışmasını destekliyor.
• Bağırsak solucanlarının yok edilmesi.
• Gerginlik ve yorgunluktan kaynaklanan baş ağrısının giderilmesi.
• Menopoz sıkıntılarının hafifletilmesi ve yine regl sırasındaki baş ağrılarının, kramp ve adet sancılarının azalmasını da sağlamaktadır.

Şevkti Bostan Nasıl Yetiştirilir?

Şevketi bostan bitkisi doğru koşullarda doğada kendiliğinden dahi kolayca yetişen yabani bitki türüdür. Ama evde, saksı içinde yetiştirmek isteyenler için bilmeniz gerekenler var... Genel olarak bahçelerde yetiştirilen şevketi bostanları saksı içinde yetiştirmek istiyorsanız buna uygun olabilecek geniş saksıları tercih ederek işe başlayabilirsiniz. Bunun dışında şu adımlara da özen göstermelisiniz.

• Verimli bir şekilde yetişme imkanı bulursa şevketi bostanlar neredeyse 1 metreye kadar kök salabilir. Bu sebeple tohumlarınız çimlenip büyümeye başladıktan sonra sadece geniş değil, aynı zamanda da olabildiğince derin saksılara geçiş yapmalısınız.
• Şevketi bostan yetiştirmek için temin edeceğiniz tohumların verimli tohumlar olduğuna emin olmalı, güvenilir yerlerden temin etmelisiniz.
• Ekim işlemi için en uygun zamanlar Ege Bölgesi için haziran, temmuz ve ağustos ayları olsa da evinizde doğru sıcaklığı sağlayarak yılın diğer zamanlarında da ekim yapabilirsiniz.
• Ekim işleminin ardından bitkinizi düzenli olarak sulamanız gerektiğini unutmamalısınız. Toprağının tamamen kurumasına izin vermemeli, toprağı nemli olacak şekilde sulamasını yapmalısınız.
• Sulama işlemini olabildiğince aynı saatlerde ve aynı miktarda suyla yapmaya özen göstermeniz bitkinizin sağlıkla gelişmesine destek olacaktır, aklınızda bulunsun.

Şevketi Bostan Nasıl Temizlenmelidir?

Şevketi bostan otunun temizliği nasıl yapılır? 

• Şevketi bostanları temizlerken dikenlerinden korunmak için eldiven giyilmelidir.
• Taze yapraklarındaki ve köklerindeki dikenler temizlendiğinde kök kısmının havuca benzediği görülecektir.
• Köklerinin üzerini saran kahverengi kabuk ya da tabaka bir bıçak yardımıyla soyulmalı bunun ardından kök dik olarak ikiye kesilmeli ve ortada bulunan sert bölüm kesilerek çıkartılmalıdır.
• Yıkanmış, toprağından arındırılmış kökler ince dilimlere ayrılarak limonlu suda bekletilmelidir.
• Kötü görünen, sararmış yaprakları atılmalı, ayıklama işlemi bittikten sonra sirkeli suda bir süre bekletilmelidir.
• Toprakla doğrudan temas halinde olan yapraklı tüm diğer bitki ve otlar gibi şevketi bostan da topraklarından arındırılmalı, bol su ile çok iyi yıkanmalıdır.

Şevketi Bostan Zararları Nelerdir?

• Her ne kadar faydaları çok olsa da şifalı bitkiler herkeste aynı etkiyi göstermeyebilir.
• Şevketi bostanın da bazı yan etkileri görülmektedir.
• Yan etkiler genellikle bitkilerin şifa amacıyla abartılı kullanılması sonucunda ortaya çıkar.
• Hamile kadınların, böbrek hastalıkları bulunanların, gastrit, ülser gibi mide problemleri olanların ve farklı hastalıklardan dolayı ilaç kullanmakta olanların bir doktora danışmadan pişirilmiş yemek şeklinde de olsa şevketi bostan kullanmamanız gerektiğini belirtmek isterim.