Okul öğretmeniniz tüm sınıfın önünde bir problemi çözmeniz için aniden sizi çağırdığında, yüzünüze hücum eden kanın anılarını hatırlıyor musunuz? Yere düştüğünüzde yanaklarınız kızarıyor ve herkes dönüp size bakıyor mu? Yanaklarımıza hücum eden bu kan hissi, tamamen utandığınızdan kaynaklanmaktadır. Peki, utandığımızda yüzümüzde kızarma neden oluyor. 

Sempatik Sinir Sistemi Sorumlu

Utandığımızda kızarmanın insanlar arasında evrensel olduğu kadar türümüze de özel olduğu anlaşılmaktadır. 1872'de Charles Darwin tarafından " ifadelerin en tuhafı ve en insani olanı" olarak tanımlanan kızarma olgusu bilim adamları tarafından hala tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak bildiğimiz şey, kızarmanın utançla el ele gittiği ve bu nedenle, savaş ya da kaç tepkimizden de sorumlu olan sempatik sinir sistemi tarafından fizyolojik olarak yönetildiğidir. Utandığımızda, vücudumuz kan akışını ve oksijen dağıtımını iyileştirmek amacıyla kan damarlarımızın genişlemesine neden olan adrenalin salgılar. Ve yanaklarımızdaki kan damarları, vücudun diğer bölgelerine göre daha geniş ve yüzeye daha yakındır ve bu da kızarık bir görünüm yaratır. Bu konuda uzmanlar yüzü daha fazla kan aktıkça, kırmızı bir ten ve sıcaklık hissi gelişir" dedi ve kızarmanın neden utanç ve özbilinç duygularına eşlik ettiğini açıkladı. İlginç bir şekilde, "kızarmamız konusunda ne kadar endişeli hissedersek, nörolojik olarak o kadar çok uyarılırız ve nörolojik olarak ne kadar uyarılırsak, o kadar kızarırız ve bu da kendi kendini devam ettiren bir kısır döngüye yol açar" dedi. Temel olarak, kızarma, özellikle onu tutmaya çalışırsak, daha fazla kızarmaya neden olur. 2009'da yapılan bir araştırmaya göre, bir kişiye basitçe kızardıkları söylenirse, aslında kızarmadıkları halde, sonunda kızarmalarına neden olabilir. Ayrıca çalışma, “kişinin kızaracağına inanmak, kendi kendini gerçekleştiren bir kehanet işlevi görebilir” diye açıklıyor.

Kızarmanın Sebebi İlgi Odağı Olmanın Sonucu Olabilir

Bununla birlikte yüzümüzdeki kızarma, kişinin ilgi odağı olduğunu hissetmenin bir sonucu olabilir. Aslında, insanların yüzlerinin bir tarafına bakarken yüksek sesle şarkı söylemek zorunda kaldıkları bir çalışmada, araştırmacılar yüze kan akışının yalnızca izlenen yanakta arttığını buldular. Ancak uzmanlar, utanmanın da kızarmayı tetikleyebileceğine inanıyorlar: Utanç veren bir konu açılırsa, o konuşmada ilgi odağı olsun ya da olmasın, kişi kızarabilir. Ayrıca, bir kişi sosyal veya profesyonel olarak çevresindeki insanlara karşı kendini aşağı hissediyorsa, çabuk utangaç hissederek kızarmaya neden olabilir. Yüz kızarmasının faydası anlaşılmaz kalmaya devam ederken, uzmanlar kızarmanın bazı sosyal yanları olabileceğine inanıyor. Bu, "yerleşik bir yalan makinesi" gibidir. "Utandığınız zaman, diğerleri duygusal deneyiminizin doğru ve samimi olduğunu bilir. İnsanlar utanç verici veya utanç verici bir durumda kızardıklarında, başkaları tarafından kızarmadıklarından daha sevimli ve güvenilir olarak görülme olasılıkları daha yüksektir. Kızarma aynı zamanda sosyal kodları zorlayan sözlü olmayan bir özür işlevi görür. Aslında araştırmalar, yüzü kızaran resimlerin güvenilirlik açısından daha yüksek puan aldığını gösteriyor. 

Utançtan Kızarmanın Teorileri

Uzmanlar, kızarmayı kontrol edemememizin de bundan hoşlanmamamıza veya korkmamıza neden olabileceğine inanıyor. Eritrofobi veya kızarma korkusu, kızarma korkusunun klinik terimidir. İnsanların sosyal ve duygusal yaşamlarını olumsuz etkileyebilen bir kaygı bozukluğu türüdür. Uzun süre kızarmak biriyle tanışmayı gerçekten zorlaştırır. Tabii elbette kadınsan insanlar sevimli olduğunu düşünür, ama erkeksen sadece iticidir. Sonuç olarak, kızarma refleksimizi tetikleyen siniri kesen cerrahi bir işlem olan endotorasik sempatektomi yapılabilir. Daha az aşırı durumlarda, bilişsel davranışçı terapi de önerilir.

Utançtan kızarma benzersiz bir fenomendir. Yanaklarımızın kızarmasının başka yolları da vardır: Alkol almak veya cinsel olarak uyarılmak kızarmamıza neden olabilir, ancak yalnızca utanmak adrenalinin tetiklediği kızarma türüne neden olur. Bazı insanlar kızarma tepkilerini sınırlamak için ameliyat olmayı tercih eder. Eritrofobi, kızarma korkusudur ve bir kişinin omurgasında kızarmayı kontrol eden küçük sinirlerin kesilmesini seçmesine yol açması yeterli olabilir. Endotorasik sempatektomi adı verilen bu ameliyatın kızarmayı sınırladığı gösterilmiştir.

Kızarma güçlü bir deneyimin parçasıdır, ancak neden utanmaya karşı bu tepkiyi geliştirdik? Bu empati ve sosyal zeka, insanlarda erken yaşta, okula başladığımız ve başkalarıyla sosyal durumlara girmeye başladığımız zaman civarında gelişiyor gibi görünüyor. Psikologlar, bu sosyal zekanın gelişimini inceleyerek, başkalarının bilincimizle birlikte utançtan kızarmanın da geliştiğini buldular. Bu, kızarmanın tamamen sosyal bir temele sahip olduğu fikrine daha fazla destek verir. Filozof Thomas Hobbes, erken toplumları "kötü, vahşi ve kısa" olarak tanımlamasında haklıysa, o zaman kızarma, bir başkasına yapılan hakaretten gerçek pişmanlık göstermenin bir yolu olarak gelişmiş olabilir. Biz insanlar da hayvan olduğumuz için, Hayat Ağacı'ndaki komşularımıza bir bakış, hakaretlerin şiddete yol açabileceğini bize gösteriyor. Sonuç olarak, hayvanlar başkalarına yaptıklarından dolayı üzgün olduklarını göstermek için özür dileme işaretleri göstermenin yollarını geliştirdiler.

Bahçede kazarken yakalandıktan sonra köpeğinizin yuvarlandığını düşünün. Karnını size göstermek, köpeğin duruma karşı öfkenize meydan okumadığını gösterir, bu bir pişmanlık göstergesidir. Çoğu insan için, köpek bir kez yuvarlandıktan sonra ona karşı öfke duymaya devam etmek oldukça zordur. Bu yüzden kızarmak, insanların kötü sosyal biçim için kendi pişmanlıklarını göstermenin bir yolu olabilir.

Başka bir yorum, kızarmanın pişmanlığın zıttı olduğunu öne sürer; öfkenin görünüşüdür. Bu açıklama, kızarmanın, kişiliğinizin bir yönünün saldırıya uğramasının sonucu olduğunu öne sürüyor. NPA kişilik teorisi (Narsisizm, Mükemmeliyetçilik, Saldırganlık), üç bileşenin tüm kişiliklerin temelini oluşturduğunu söyler. Bu bileşenler, çeşitli farklı kişilik tiplerini oluşturmak için değişen derecelerde ortaya çıkabilir. Narsisistik (N) yön, kişinin yaşıtları arasında şan ve tanınma arayışına dayanır. Bu arayış alenen raydan çıktığında diyelim ki utanç verici bir durum yüzünden adrenalin dalgalanmasını ve ardından gelen kızarmayı deneyimliyoruz. Neden utandığımızda kızardığımızın nihai açıklaması ne olursa olsun, insanlar utanmaya fiziksel tepkilerinin yanı sıra affetme yeteneği de geliştirmiş görünüyorlar, eğer bu şekilde olmasaydık, kızarmak için hiçbir sebep olmazdı. Bu yüzden bir dahaki sefere kendi yarattığın garip bir duruma maruz kaldığında ve yanaklarının yandığınızı hissettiğinizde unutmayın bu da geçecektir.