Bakmayın isminin sempatik sinir sistemi olmasına, adı gibi pek sempatik değildir kendisi, daha doğrusu en azından ben böyle kodlamıştım kendisini. Stres anımızda, korktuğumuzda ya da tehlike anlarında sempatik sinir sistemi devreye girer ve ardından kortizol ve adrenalin hormonlarını salgılamaya başlar. Göz bebekleriniz büyür, nefes alma hızınız, kalp atışınız artar. Vücudumuzun kaosu derim hep parasempatik ise bu olayların sakinleşme ile zıttının olmasıdır. Yakın bir fiziksel tehlikeyle karşı karşıya kaldığında, insan vücudunun sempatik sinir sistemi "savaş ya da kaç" tepkimizi tetikler. Sempatik sinir sistemi, normal olarak uyumlu bir beyin yapıları, sinirler ve hormonlar ağıdır ve dengesi bozulursa ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
Sempatik Sinir Sistemi Nedir?
Sempatik sinir sistemi, istemsiz sinir sistemi olarak da bilinen otonom sinir sisteminin bir parçasını oluşturur. Yapılan araçtırmalara göre, bilinçli yönlendirme olmadan otonom sinir sistemi kalp hızı, kan basıncı, öğrenci genişlemesi, vücut ısısı, terleme ve sindirim gibi önemli bedensel işlevleri düzenler. Araştırmalar, nöronlar olarak adlandırılan farklı tipteki sinir hücrelerinin, iskelet kası, kalp kası ve bez salgısını yönlendirerek bu farklı fiziksel reaksiyonları kontrol ettiğini göstermektedir. Sistem, hayvanların hızlı iç ayarlamalar yapmasına ve düşünmek zorunda kalmadan tepki vermesine izin verir.
Sempatik sinir sistemi, vücudun tehlikeli veya stresli durumlara hızlı istemsiz tepkisini yönlendirir. Ani bir hormon seli vücudun uyanıklığını ve kalp atış hızını artırarak kaslara fazladan kan gönderir. Solunum hızlanır, beyne taze oksijen verilir ve hızlı bir enerji artışı için kan dolaşımına bir glikoz infüzyonu yapılır. Uzmanlara göre bu tepki o kadar hızlı gerçekleşir ki, insanlar bunun gerçekleştiğini çoğu zaman fark etmezler. Örneğin, bir kişi, kendisine doğru devrildiğini tam olarak anlamadan, düşen bir ağacın yolundan atlayabilir.
Sempatik sinir sistemi, ağaç kesildiğinde veya tehlike geçtikten sonra vücuda zarar vermez. Otonom sinir sisteminin bir diğer bileşeni olan parasempatik sinir sistemi, vücudumuzu sakinleştirmeye çalışır. Savaş ya da kaç tepkisine karşı koymak için, bu sistem vücudu "dinlenmeye ve sindirmeye" teşvik eder. Vücut bir kez daha homeostaza veya dengeye yerleştiğinde kan basıncı, solunum hızı ve hormon akışı normal seviyelere döner. Sempatik ve parasempatik sinir sistemleri, bu temel ve normal vücut fonksiyonunu sürdürmek için birlikte çalışır.
Sempatik Sinir Sistemi Nasıl Organize Edilir?
Beyin, omurilik ve periferik sinir sistemindeki yapılar sempatik sinir sisteminin işlevini destekler. Göğüs ve karın iç organlarındaki alıcılar vücuttan bilgi toplar ve omurilik ve kafa sinirleri yoluyla beyne gönderir. Homeostazı düzenlemek için önemli bir beyin yapısı olan hipotalamus, vücuttan sinyaller alır ve yanıt olarak otonom sinir sisteminin aktivitesini ayarlar. Bu beyin yapısı ayrıca amigdala gibi beynin daha yüksek bölgelerinden bilgi toplar. Genellikle duygusal beyin olarak adlandırılan amigdala, stres zamanlarında hipotalamusa sinyal gönderir. Hipotalamus daha sonra uyarıyı sempatik sinir sistemine iletir ve sinyal daha sonra adrenalin olarak bilinen epinefrin üreten adrenal bezlere devam eder. Bu hormon, stresle ilişkilendirdiğimiz aşırı terlemeyi, hızlı kalp atışını ve kısa nefesleri tetikler. Tehlike devam ederse, hipotalamus sinir sistemi asma yoluyla yeni bir mesaj gönderir ve adrenal bezlere stres tepkisini devam ettirmek için kortizol hormonu üretmesini söyler.
Sempatik sinir sisteminden giden komutlar, torakolomber bölgede veya orta ila alt omurgada omurilikten çıkar. Sempatik nöronlar omurilikten çıkar ve her iki yanında iki sütun halinde uzanır. Bu nöronlar daha sonra ikinci bir sinir hücresini röleye etiketleyerek kimyasal haberci asetilkolinin yardımıyla onlara sinyal gönderir. Sopayı alan ikinci nöron grubu, vücuttaki istemsiz kas hareketlerini, kalp kaslarını ve bezleri çalıştıran düz kaslara uzanır. Çoğu zaman, parasempatik sinir sistemi, bu organların aktivitesini kontrol altında tutmak için sempatik sinir sistemi ile aynı organlarla iletişim kurar.
Sempatik Sinir Sistemi Çalışmadığında Ne Olur?
Sempatik ve parasempatik sinir sistemleri, sallanan bir ölçeğin her iki tarafında bulunur; her sistem vücutta aktif kalır ve diğerinin hareketlerine karşı koymaya yardımcı olur. Eğer karşıt güçler çoğunlukla dengeliyse, vücut homeostaza ulaşır ve operasyonlar her zamanki gibi ilerler. Ancak hastalıklar dengeyi bozabilir. Sempatik sinir sistemi bir dizi hastalıkta aşırı aktif hale geliyor. Bunlar, iskemik kalp hastalığı, kronik kalp yetmezliği ve hipertansiyon gibi kardiyovasküler hastalıkları içerir. Sempatik sinyal artışı, kan basıncını yükseltir ve düz kaslardaki tonusu artırır, bu da hipertansiyona neden olabilir.
Kardiyovasküler rahatsızlıkların ötesinde, sempatik işlev bozukluğu böbrek hastalığı, tip II diyabet, obezite, metabolik sendrom ve hatta Parkinson hastalığı ile ilişkilendirilmiştir. Herkes Parkinson hastalığını motor semptomları açısından düşünüyor, ancak bu otonomik semptomlar aslında çok daha önce ortaya çıkar. Sempatik sinir aktivitesindeki değişiklikler ciltte, göz bebeklerinde ve özellikle kalpte belirgindir. Parkinsonlu bazı hastalar, daha yorgun olduklarını veya yorgunlukları olduğunu söylüyorlar, ancak gerçekten kalpteki problemler bu genel semptomlara katkıda bulunur.
Parkinson, vücuttaki epinefrin ve norepinefrin seviyelerinin korunmasına yardımcı olan sempatik nöronlara zarar verir, kalbe ne zaman daha fazla pompalayacağını söyleyen kimyasallar, örneğin ayağa kalktığınızda veya egzersiz yaptığınızda olduğu gibi. Bu nöronların hasar görmesi, Parkinson hastalarında kan akışının olmamasına neden olabilir, bu nedenle ayakta durduklarında genellikle sersemlik hissederler ve bu da düşme risklerini önemli ölçüde artırır.
Kaygı, depresyon ve kronik stres gibi zihinsel sağlık sorunlarının altında da sempatik işlev bozukluğu yatıyor. Kısa patlamalarda, vücudun fiziksel stres tepkisi faydalı olabilir ve enerji verici bir zihinsel odaklanma artışı sağlayabilir. Bununla birlikte, uzarsa, vücutta vızıldayan stres sinyalleri hasara yol açar. Zihinsel sürekli stres hissini korumanın yanı sıra, ekstra epinefrin ve kortizol kan damarlarına zarar verir, kan basıncını arttırır ve yağ birikimini teşvik eder. Bu nedenle, savaş ya da kaç tepkisi bir amaca hizmet ederken, her zaman açık olmasını istemezsiniz.
