Çocuklarda Empati Nasıl Geliştirilir?

Bahçede oyun oynayan çocukları düşünelim. Oynayıp eğleniyorlar, koşuyorlar ve gülüyorlar. İçlerinden bir çocuk düşüyor ve elini yaralayıp ağlamaya başlıyor. Diğer çocuklarında düşen çocuğun yanına gelip sarılmaları, üzülmeleri de hoşumuza gidiyor. Bu durumu uzmanlar "paylaşım" olarak adlandırıyor. Bir çocuğun diğer çocukla duygu alışverişinde bulunurken, oyuncak alışverişinde de bulunması gibi bir tanımla benzer tutumda yorumluyorlar. Çünkü çoğu ebeveyn, başkalarının duygularına değer verebilmenin önemini, daha huzurlu bir toplum için kıymetli olduğunun farkında ve özellikle kendi çocuklarında da bu sevginin tohumlarını görmeleri onlara mutluluk vermektedir. Peki bu sevginin kaynağı nedir? Elbette empati!

Empati en basit anlamıyla başkalarının içinde bulunduğu durumu ve duygularını anlayabilmek, aynı zamanda kendini onun yerine koyabilmek olarak açıklanabilir. Kısacası empati; karşımızdaki insanın duygu ve düşüncelerini hissedebilme yeteneğidir. Sokakta gördüğümüz evi olmayan bir insan için üzülmemiz, hastanede ise diğer hastaları gördüğümüzde hissettiklerimiz veya çok sevdiğimiz birinin mutluluğuyla mutlu olabilmemiz empati yeteneğimizin sayesindedir. Dolayısıyla empati yapabilmek, insanı yardım edebilmeye, başkası için bir şeyler yapabilmeye ve belki de daha iyi bir insan olabilmeye teşvik eder. Empati yeteneği kişinin kendi çıkarlarını bir kenara bırakıp, yalnızca karşısındaki kişinin zor durumunu ve neler yaşadığını anlayıp ona yardım etmek için harekete geçebilmesini sağlar. Empati, sağlıklı ve sosyal ilişkiler kurabilmek için önemli bir anahtardır. Empati kişinin hem benlik algısının gelişmiş olmasını hem de bundan daha fazlasını; başkalarının da duygularının olduğunu anlamayı, başkalarının kendinden daha farklı düşünüp hissedebileceğini anlayabilme ve bunu düşünebilme yeteneğini gerektirir.

Empati Nedir?

Empati her bir insanın çocukluğundan yetişkinliğine kadar, hayatı boyunca ihtiyaç duyacağı bir beceridir. Başkalarının duygularını anlayabilmek, davranışlarını anlamlandırmak, kendi davranışlarının başkalarını nasıl etkileyeceğini hissedebilmek empati ile mümkündür. Bu beceriye sahip çocuklar, daha güvende hisseder, güçlü ilişkiler içerisinde olur, başkalarına anlayış göstererek yaklaşabilir, insanları olduğu gibi kabul eder ve içinde bulundukları gruba uyum sağlar. Empati, doğuştan gelen bir yetenektir.

Çocuğunuzun empati yeteneğini geliştirmek için ne yapmalısınız?

Öncelikle unutulmamalısınız ki çocuğunuzun örnek aldığı birincil bireyler ebeveynleridir. Çocuğunuza herhangi bir şey öğretirken yalnızca çocuğunuzla iletişim halinde olmanız, yapması gereken şeyi veya doğru olan davranışı açıklayıp bunu yapmasını beklemeniz gerçekçi bir beklenti değildir. Çocuğunuzdan beklediğiniz davranışları siz de sergilemelisiniz ki, çocuğunuz bu davranış veya davranışları sizden görerek taklit edip öğrensin. Empati için de aynı durum geçerlidir. Çocuk başkalarını anlayabilen, diğer insanların duygularını önemseyebilen, başkalarına yardım etmeyi seven ebeveynlerini gördükçe aynı davranışları kendisi de yapmaya başlayacaktır. Duygulardan bahsetmek de önemli bir adımdır. Çocuğunuzla kendi düşünceleriniz, onun düşünceleri ve etrafınızdaki insanların düşünceleri hakkında konuşun. Çocuğunuz bir gün birisine vurduğu zaman ona “Sen kardeşine vurduğunda sence o nasıl hissetti? Peki, sen onun yerinde olsaydın, neler hissederdin?” diye sormalısınız. Yapabileceğinizin en iyisini düşünmek yerine, çocuğunuzu bu konu üzerinde düşündürmeli ve onu yönlendirmelisiniz. Başkalarının duyguları ve düşünceleri ile ilgili bu tarz soruları çeşitlendirmeli ve duygularını isimlendirmelisiniz. “İstediğin şeyi yapamadığın için kızgın olabilirsin, seni gayet iyi anlıyorum”, “Arkadaşın oyuncağını kaybettiği için üzgün.” gibi cümlelerle çocuğunuzun duygularını anlamasına yardımcı olun. Çocuğunuza bu duyguyu aşılayabilmenin bir diğer yolu da beraber oyun oynamanızdır. Çocuğunuz girdiği rollerle, başkalarının duygularını anlayabilmede daha başarılı olacaktır. Bu durumda sevdiği oyunları tercih edebilirsiniz. Doğa yürüyüşleri yaparak çevrede olup biten olayları yorumlayıp, çocuğunuzun duygu ve düşüncelerini öğrenebilirsiniz. Günlük işlerinizde size yardım etmesi için de ona küçük sorumluluklar vermeniz başkalarına yardım ederken durumdan keyif almasını sağlayacaktır.

Her ne olursa olsun çocuğunuz sizden ilgi bekler. Bu davranışları yaparken günlük hayatınızdaki yaşadığınız olaylarda çocuğunuzun empati duygusunu sağlarken, onu takdir etmeli ve sevginizi göstermelisiniz. Empati çocuğunuzun doğuştan sahip olduğu ve zamanla geliştirebildiği bir yetenek değildir.

Çocuk empati kurmayı nasıl öğrenir?

Çocuk empatiyi sonradan, ailesinden, ebeveynlerinden ve sosyalleşerek öğrenir. Ebeveynler, empati yeteneği yüksek ve duyarlı çocuklar yetiştirebilmek için öncelikle kendilerinin örnek olmunması gerektiğini unutmamalıdır. Kendi duyguları önemsenen ve duygu-düşüncelerini anlamlandırmayı öğrenen çocuk etrafındaki kişilerin duygularına daha duyarlı ve kendisini onların yerine koyma konusunda daha da yetenekli olacaktır.