Girdiği her şeyi olağanüstü yapan, her seye girebilme özelliğine sahip olan, doğanın  koku ve tat bilgisinin en üst düzey örneğidir vanilya. Anavatanı Meksikadan alınıp, başka ülkelerde yetiştirildiğinde inat edip meyve vermeyen bir orkidenin büyülü aroması... Evet ne yapsalar bu orkide vanilyasını vermemiş Avrupa'ya çiçek açmış ve fakat vanilya meyvesi oluşmamış, çok uzun bir zaman bir türlü anlayamamışlar neden oldugunu ve çok yakin bir zaman önce, sonunda keşfetmişler. İşte tüm sır Meksika  yörelerinde yaşayan bir tür arıdaymış. Polenlerin taşınmasına yardımcı olan bu sevimli yaratıkların yokluğunda orkide kendi başına meyve vermeyi bir türlü becerememiş. Çünkü her bir çiceğin ömrü bir günden daha kısaymış, bu yüzden sabahın erken saatlerinde acan çiçeklere kolibri ve arılar öpücük kondurunca vanilya oluşuveriyormuş. Orkidenin döllenip meyveye dönüşmesi ve meyvenin olgunlaşması 9 ay sürüyormuş, ve bu vanilya çubuklarının kurutulması da 6 ayda tamamlanıyormuş. Paketinden alıp kolaycacık keklere, içkilere attığımız lezzetli aromatiğin hikayesindeki, madalyonun öbür yüzü epey zahmetliymiş.

Şimdi gelelim vanilyaya...Vanilya, salepgiller ailesinin kokusu ile tanınan üyelerinden biridir. Vanilya çiçeği ilk açtığında beyaz renktedir. Büyüyüp olgunlaştıkça açık sarıdan koyuya doğru değişen bir renk alır. Vanilya çiçeği rengi yetiştiği toprağa, iklime ve türüne göre hafif değişiklikler gösterebilir. Özellikle tatlı ve pastalarda tercih edilen vanilya, kahve ve çeşitli kokteyllerde de sıklıkla kullanılır. Bu leziz ve hoş kokulu baharat ilk olarak Aztekler tarafından kullanılmış, Amerika’ya yerleşen İspanyollar tarafından da dünyaya tanıtılmıştır. Vanilya kokusu önceleri tapınaklarda kötü ruhlardan korunmak amacıyla dini ritüellerde kullanılırken daha sonraları bu baharat besin olarak tüketilmeye başlanmıştır.

Vanilya Kullanımı Nasıldır?

Mutfaklarda:

• Bütün
• Toz
• Macun
• Yağ
• Özüt
• Esans
• Şurup olmak üzere çeşitli şekillerde kullanılabilir.
• Eğer bütün olarak tercih edilecekse bir vanilya çubuğu ikiye bölünerek kullanıldığında aromasından daha fazla faydalanabilme imkânı sunar.
• Vanilya aromasının baskın olması istenmiyorsanız özüt tercih edilmelidir. Taneciklerin alkolde bekletilmesi ile elde edilen özüt ısıtıldığında alkol uçar, vanilya tadı kalır.
• Kaliteli bir votka tercih ederek, küçük bir kavanozun içinde votkaya katacağınız beş – altı vanilya çubuğunu ağzı kapalı ve güneş görmeyecek şekilde iki üç ay bekleterek evde de bu özütü hazırlayabilirsiniz. Vanilya özütü alkolsüz de elde edilebilir ancak bunun için gliserol denen bir madde kullanmak gerekir. Ne var ki bu işlem için laboratuvar ortamı gerektiğinden evde hazırlamak mümkün değildir.

• Vanilya esansı aromatik etki için yemeklerde kullanılmaktadır ancak bu doğal vanilya değildir. Laboratuvar ortamında hazırlanan esanslar, koku ve tadı taklit eden ürünlerdir.
• Kahvelerde ve pastalarda tercih edilen vanilya şurubu, çileğin üzerine damlatıldığında bu meyveyi daha da dayanılmaz kılacak etkiye sahiptir.
• Vanilya tozu mutfaklarda, özellikle şeker ve kakao eşliğinde pasta ve tatlılarda tercih edilir. Vanilya çubuklarının toz haline getirilmesi ve özütü ile birleştirilmesinden elde edilen pekmez kıvamındaki vanilya macunu ise yine çubuklar gibi bol aromatik etki istendiğinde tercih edilir. Maliyet bakımından çubuklara oranla daha ekonomik olmakla birlikte bir o kadar etkilidir.
• Vanilya sadece mutfaklarda değil kozmetik alanında da kendine sağlam bir yer edinmiştir. Şampuan, losyon, krem ve benzeri ürünlerde hoş kokusu nedeniyle sıklıkla tercih edilir. Mis kokusuyla özellikle banyodan sonra vücuda sürülen vanilya yağı bedenin uzun süre hoş kokmasını sağlar.

Vanilya ile İlgili Püf Noktaları

• Vanilya aroması ile vanilya özütü aynı şey değildir ve bu ikisini birbirine karıştırmamak gerekir. Bu tip ürünlerin satışında isim kullanımına dair belirgin bir düzenleme olmadığı için vanilya paketi üzerinde yer alan içindekiler kısmına dikkat etmek gerekir.
• Fabrikasyon diye tabir edilen vanilya özütünde şeker, alkol, su ve vanilyadan başka bir madde olmaması gerekir.
• Vanilya şekeri ile şekerli vanilin de aynı şey değildir. Vanilin aslında vanilyanın kokusunu veren ana maddedir. Şekerli vanilin ise endüstiyel ürünün adıdır. Bu ürün için vanilya taklidi demek yanlış olmaz. Tamamen kimyasal yollarla lignin denen bir maddeden elde edilir. Kokusu vanilyaya benzediği ve son derece ekonomik olduğu için endüstriyel üretimde sıklıkla tercih edilir.

Vanilyanın Faydaları

• Vanilya, sadece kokusuyla bile sinir sistemini olumlu yönde etkileyecek güce sahiptir. Stresle baş etmekte zorlandığınız anlarda sakinleşmek amacıyla vanilya koklamak son derece etkili bir yöntemdir.
• Vanilya sinir sistemi ile olduğu kadar sindirim sistemi ile de dosttur. Mide – bağırsak sorunlarında, hazım problemlerinde etkilidir.
• Kadınlar için adet söktürücü özelliğe sahiptir. Ayrıca östrojen hormonu salınımını tetiklediği için adet düzensizliklerinde de vanilya kullanımı önerilir.
• Soğuk algınlığı, bronşit, astım gibi solunum yolu sorunlarında vanilya kullanımı olumlu etkilere sahiptir.
• Ateş düşürücü olarak önemli bir etkisi vardır.
• Cinsel isteksizlik ve iktidarsızlık problemlerinde afrodizyak olarak vanilyaya başvurmak sorunu çözmede tek başına yeterli olabilir.
• Yorgun bir günün ardından hala enerjiye ihtiyaç duyuluyorsa vanilya bu görevi üstlenebilir. Daha dinç, daha enerjik ve bağışıklık sistemi daha güçlü bir vücut için düzenli vanilya kullanımı işe yarayacaktır.
• Vanilya çayı da uyku problemleri ile başa çıkmada son derece etkilidir.