Öncelikle bu durum, erken çocukluk döneminde fark edilen ve başlayan bir durumdur. DEHB bulunan çocuklarda; dikkat eksikliği, odaklanamama ve dikkat süreleri azlığı karşılaşılan ilk sorunlardandır.
Çocuklar, evde ve okulda dikkatlerini odaklayabilmede zorluk çekerler, çünkü onlar önemli veya önemsiz duyumları ayırt etmekte zorlanırlar. Sınıfta hem öğretmenin sesini duyarlar hem caddeden geçen arabaları hem de kalemlerin gıcırtısını. Veya başka bir taraftan hem dersi anlatan öğretmeni görür hem duvardaki resimleri hem de yanında oturan arkadaşının üzerindeki giysileri. Odaklanmaktan zorlandıkları için, denemekten bile vazgeçebilirler. Dikkatlerini çok çeken heyecanlı bir video ya da bilgisayar oyununa odaklanabilirler ve ebeveynler de bu nedenle ‘canı isterse yapar’ düşüncesine kapılırlar. DEHB sahip çocuklar, yaşıtlarına oranla çok fazla hareketlidirler. Uzun süre oturmaktan hoşlanmazlar ve sürekli konuşurlar. Davranışlarını organize edemedikleri için planlı çalışamazlar. Çoğu zaman olayların sonucunu düşünmeden hareket ederler. Tehlikeyi hissedemezler ve zaman zaman küçük kazalar yaşayabilirler.
Bu durumun en başında, dikkat eksikliği gelmektedir. Dikkat eksikliğinin çözümleri birden fazladır. O nedenle endişelenmeniz gereken bir durum söz konusu değildir. Eğer çocuklarınızda bir oyuna odaklanmada problem varsa, oyun oynarken başka şeylerle ilgileniyorsa, dikkati kolayca dağılıyor ve sürekli hata yapıyorsa, başladığı işleri sürekli yarıda bırakıyorsa, kendisiyle konuşulduğu zamanlar dinleme becerisi gösteremiyorsa, göz temasından kaçınıyorsa, çoğu zaman unutkanlık yaşıyorsa, eşyalarını ve oyuncaklarını sürekli olarak kaybediyorsa, sorumluluklarından kaçıyor ve yapmak istemiyorsa, eli ve ayağı sürekli hareket halindeyse, durmaktan ve oturmaktan kaçıp aşırı derecede koşma eğiliminde bulunuyorsa, çok konuşuyor ve konuşma sırasını beklemeyi reddediyorsa, soruyu dinlemeden cevap veriyorsa, sonuçlarını düşünmeden hareket ediyorsa çocuğunuzda DEHB var demektir. Elbette bu davranışların bir ya da iki tanesini gözlemlemiş olmanız bu durumu işaret ediyor anlamına gelmez. Lakin çoğunu çocuğunuz yaşıyor ve farkındaysanız, bu durumu en kısa sürede çözmeye çalışmalısınız demektir. Ayrıyetten DEHB sahip çocuklar, çok şevkatli ve yaratıcı çocuklardır.
Peki nasıl tanı konulur?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun tanısından söz edebilmek için, yukarıdaki belirtilerin yedi yaşından önce başlamış olması, okul veya ev gibi en az iki ortamda da görülmesi, davranışın süreklilik göstermesi ve günlük yaşamı etkileyecek boyuta ulaşmış olması gerekir. Okul öncesi dönemine ait çocuklarda tanı koymak ise kolay değildir, çünkü küçük çocukların neredeyse çoğu hareketlidir ve davranışları zamanla değişkenlik gösterebilir. Bu durumlarda en önemlisi zaman içinde değerlendirme yapmalı ve çocuğunuzun gelişimini izlemelisiniz. Değerlendirmeyi yapan uzman, klinik gözlemlerini, muayene ve psikometrik test sonuçlarını ebeveynlerden ve öğretmeninden aldığı bilgiler ile birleştirir ve tanıya ulaşır. Tanı koymak kolay bir iş değildir, çünkü aile içerisindeki problemler, öğrenmede güçlük gibi sorunlar da çocuklarda aşırı hareketliliğe ve saldırgan davranışlara sebep olabilir. Her ne kadar DEHB belirtilerinin birçoğu mevcut olmuş olsa da, böyle bir durum çerçevesinde çocuk DEHB tanısı alamaz.
Tedavi nasıl olmalıdır?
Ebeveynlerin hastalık hakkında bilgi ve destek almaları çocuklarına doğru yaklaşımda bulunabilmeleri için oldukça önemlidir. Bu çocukların daha fazla düzenli hayata ve belirli kurallara ihtiyacı vardır. Enerjilerini boşaltıcı etkinliklerde zaman geçirmeleri gerekir. Uzmanın öğretmene bu hastalık hakkında bilgi vermiş olması ve sürekli iletişim içinde olmaları da bu durumda önemlidir. Öğretmen, kendisine saygısı ve güveni olmayan çocuğun başarılı olduğu alanları tespit ederek, onu desteklemeli ve planlı çalışmasında olabildiğince yardımcı olmalıdır. DEHB’de başarıyla kullanılan Davranış Terapisi’nde çocuğun hayatında yaşayabileceği güçlükler ile başa çıkabilme becerisinin geliştirilmesi ilk olarak hedeflenir. Çocuk zamanı verimli kullanmayı öğrenir.
DEHB tedavisi her şeyden önce itinalı yapılmalıdır. İlk görüşmede, ebeveynlerle beraber çocuğun seansa gelmesi istenilir. Ebeveynlerden detaylı bilgi alınır ve DEHB belirtileri gösteren çocuğa yaşına uygun olan psikometrik testlerden yapılır, eş zamanlı olarak çocuğun öğretmeniyle de iletişime geçilir. DEHB tanısı konulduktan sonra ise yavaş yavaş tedavi süreci başlar. Terapinin ilk seansında ebeveynlere hastalık hakkında bilgi ve DEHB li çocuğa yaklaşım konusunda bilgi verilir. Aynı zamanda ebeveynler de başa çıkamadıkları sorunları paylaşarak uzmandan destek alır ve bu doğrultuda çocuğa davranış terapisi verilir. Davranış terapisinde çocuklarla DUR- DÜŞÜN-YAP projesi üzerinde çalışılır. Projede farklı problemler sunulur ve çocuk sunulan problemleri, 5 adımda çözümlemeyi öğrenir. Çocuklarla bakarak ve dinleyerek dikkatlerini tek bir şey üzerinde yoğunlaştırma çalışmaları yapılır. Çocuğun benliğine olan saygısının artırılması ve sosyalleşmesi hedeflenir. En sık kullanılan yöntem ise ödül yöntemidir. Bu seanslar ise bireysel olarak yapılır. Sevgiyle ve sağlıkla kalmanız dileğimle.
